پریسا صابری حسن آبادی - PhD in Toxicology and Pharmacology, Faculty of Pharmacy, Student Research Committee, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran
علیرضا نائیجی - Doctor of Pharmacy, Faculty of Pharmacy, Student Research Committee, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran
حمیدرضا محمدی - Professor, Pharmaceutical Sciences Research Center, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran

سابقه و هدف: پاراکوات ازجمله علف کش های شیمیایی بوده که سمیت بالایی داشته و درصورت مصرف نادرست یا عدم آگاهی در نحوه استفاده باعث مسمومیت کشنده در افراد در معرض این سم، به ویژه فعالان در حوزه کشاورزی می شود. امروزه استفاده از ترکیباتی با منشا طبیعی به منظور بهبود و یا کاهش اثرات مخرب سموم کشاورزی ازمسائل مهمی به شمار می رود که توجه محققان را در این حوزه به خود جلب نموده است. کوئرستین به عنوان فلاونوئیدی طبیعی به مقدار زیاد در میوه ها و سبزیجات یافت می شود. این ترکیب به عنوان نوعی آنتی اکسیدان طبیعی از قدرت زیادی در حذف رادیکال های آزاد برخوردار است. مطالعه حاضر، با هدف ارزیابی اثرات محافظتی کوئرستین بر سمیت تخمدان ناشی از پاراکوآت در موشهای صحرایی، انجام پذیرفت. مواد و روش ها: جهت انجام این پژوهش تجربی، ۳۰ موش بالغ صحرایی نژاد ویستار با میانگین سنی ۶ تا ۸ ماه و با محدوده وزنی ۱۶۰ تا ۱۸۰ گرم به طور تصادفی به ۵ گروه آزمایشی شامل ۶ عدد موش در هر گروه تقسیم شدند. گروه کنترل مثبت فقط سم پاراکوآت (به میزان ۲۵/۱ میلی گرم بر کیلوگرم) و گروه کنترل منفی نرمال سالین دریافت کردند. کوئرستین در دوزهای مختلف (۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ میلی گرم/کیلوگرم) به صورت داخل صفاقی به حیوانات دچار سمیت حاد تزریق شد. بعد از ۲۴ ساعت، حیوانات قربانی شده و تخمدان آن ها بیرون آورده شد. پس از شستشو، مراحل تعیین شاخص های استرس اکسیداتیو در گروه ها صورت گرفت. یافته ها: موش های تحت تیمار با تمامی غلظت های کوئرستین شامل ۵۰ (۰/۰۱P<)، ۱۰۰ (۰/۰۰۱P<) و ۲۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم (۰/۰۰۰۱P<) اختلاف معنی داری در مقایسه با گروه کنترل مثبت داشتند. با افزایش غلظت کوئرستین، بهبود عملکرد مهار سمیت پاراکوات در این دسته از حیوانات مشاهده گردید. نتایج نشان داد که غلظت های مختلف کوئرستین توانایی مهار واکنش پراکسیداسیون لیپیدی ناشی از سمیت پاراکوات را داشته و گروه کنترل مثبت از لحاظ آماری در مقایسه با گروه کنترل منفی دارای اختلاف معنی دار بود (۰/۰۰۱P<). با تجویز کوئرستین در غلظت های مختلف، کاهش تولید لیپید پراکسیداسیون مشاهده شد. از لحاظ آماری، کوئرستین در غلظت (mg/kg) ۵۰ دارای اختلاف معنی داری با گروه کنترل مثبت بود (۰/۰۱P<) و در غلظت های (mg/kg) ۱۰۰ و ۲۰۰ نیز این اختلاف معنی داری مشهود بود (۰/۰۰۰۱P<). در غلظت ۲۰۰ میلی گرم برکیلوگرم از کوئرستین، بیش ترین اثرگذاری در کاهش تولید لیپید پراکسیداسیون مشاهده گردید. استنتاج: نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر نشان داد که کوئرستین می تواند به عنوان ترکیبی موثر و آنتی اکسیدانی مفید در بهبود شاخص های استرس اکسیداتیو و بافت تخمدان موش مفید واقع شود. کوئرستین به صورت وابسته به دوز می تواند آسیب اکسیداتیو ناشی از پاراکوآت را در بافت های تخمدان موش کاهش دهد. کوئرستین به طور بالقوه می تواند جهت کنترل سمیت تخمدان، تعدیل و یا مهار عوامل اکسیداتیو، تقویت سیستم ایمنی و تقویت سیستم آنتی اکسیدانی در مدل های حیوانی استفاده شود. احتمالا می توان از آن به عنوان نوعی مکمل بی خطر در ترکیب با سایر داروهای تاثیرگذار بر سیستم ایمنی استفاده کرد. با این حال، این فرضیه همراه با اثر سایر تداخلات دارویی باید با استفاده از مطالعات in vivo مناسبی تایید شود. درک فرآیند مرگ سلولی ناشی از پاراکوآت و اثر مهارکنندگی آنتی اکسیدان های طبیعی بر آن، نقشه راه جدیدی را برای مطالعات آتی به منظور توسعه استراتژی های درمانی جدید ارائه می کند.

Paraquat, Quercetin, toxicity, ovary, Oxidative stress indexes, پاراکوآت, کوئرستین, سمیت, تخمدان, شاخص های استرس اکسیداتیو