واکاوی مناسبات اجتماعی( اهل فتی و جوانمردی) در تزیینات مسجد جامع تیموری روستای ازقد شهرستان مشهد
Publish place: Journal of Great Khorasan، Vol: 6، Issue: 20
Publish Year: 1394
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: Persian
View: 44
This Paper With 14 Page And PDF Format Ready To Download
- Certificate
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_JPRESS-6-20_001
تاریخ نمایه سازی: 31 تیر 1403
Abstract:
چکیده: بنابر شواهد تاریخی و اسناد، مسجد جامع ازقد از جمله مساجد روستایی بجایمانده از دوره شاهرخ تیموری در خطه مشهد است که تزیینات چوبی، سنگی و نقاشی خاص آن، نوشتار حاضر را موجب شده است. مقاله در پی آنست که به معرفی مسجد و تزیینات وابسته به معماری آن اهتمام ورزیده، کاربری بنا را مورد مطالعه قرار دهد و با تحلیل کتیبه ها و نقوش تصویری شکل گرفته بر چوب، سنگ و نقاشی این فرضیه را مطرح کند که اهل فتیان و جوانمردان- از گروه های قدرتمند اجتماعی خراسان در قرن ۹ هجری - با توجه به سیاست های حکومتی شاهرخ تیموری بر آثار تزیینی این بنا تاثیر گذار بوده و توانسته اند خط و مشی فکریشان را به شکل نگاره و خط در قالبی هنرمندانه و زیرکانه بیان نمایند. تزیینات چوبی شامل در منبتکاری با نقوش و مفاهیم بکاررفته روی آن در واقع میتواند مکمل کتیبههای نقشبسته بر ستون های داخل مسجد باشد. در دو کتیبه، حامی ساخت مسجد خواجه علی ازقدی ذکر شده که ساخت آن به سالهای ۸۳۳ و ۸۳۴ هجری قمری برمیگردد. تحلیل کتیبههای مسجد، در انواع تاریخی، اجتماعی، مذهبی و ثنایی صورت پذیرفته است. بررسی کاربری بنا به این نتیجه منجر شد که علیرغم نظر کارشناسان میراث فرهنگی مشهدبا عنایت به کتیبههای موجود، از ابتدا کاربری مسجد داشته است. تزیینات چوبی شامل منبت عناصر تصویری و کتیبه بر در ورودی و ستون های داخلی، تزیینات سنگی در پایه ستونها و کتیبههای حکاکی بر آنها نقش شده و نقاشی در قالب کتیبه، پاطاق هشتی ورودی را آراسته است. نقوش و اعداد بهکاررفته در عناصر مختلف آثار تزیینی وابسته به معماری از جمله گلهای چند پری، شمسه، ترنج، سواستیکا و سرو نمادهایی هستند که احتمالا در روزگار خود قابلیت فهم وخوانش داشته و نشان از وجود گروههای اجتماعی بویژه اهل فتی دارد که مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. مکمل این فرضیه، استفاده از عبارات، اصطلاحات و واژگانی است که در کتیبه های ستون روبروی محراب، همچنین پایه سنگی ستون های داخلی مسجد حک بوده و نشان از آیین فتیان و جوانمردی دارد. علاوه بر این، نقوش حکاکی بر چوب، سنگ و تنوع فرم ستونها و پایهستونها، زیبایی این بنای ساده روستایی را دوچندان نموده است.رویکرد تحقیق کیفی به روش شمایلنگاشتی است که سعی شده است معانی مستتر در کتیبهها و آرایههای منقوش در مسجد مورد بررسی و مطالعه قرار گیرند. روش کلی تحقیق توصیفی، تحلیلی و تاریخی بوده و جمعآوری اطلاعات بر اسناد کتابخانهای و پژوهشهای میدانی استوار است. لازم به یادآوری است تمامی تصاویر توسط نگارنده عکاسی شده است.
Authors
علیرضا شیخی
دانشگاه هنر، تهران، ایران
احمد تندی
دانشگاه هنر، تهران، ایران