مجتبی گراوند - دانشگاه لرستان
فرشید جعفری - پژوهشگر و کارشناس ارشد تاریخ ایران دوره اسلامی
مصطفی رسولی پور - دانشگاه شهید چمران اهواز

غزنه (غزنین) منطقه­ای باستانی است که در اغلب تقسیمات جغرافیایی در حوزه­ی سیاسی و اداری خراسان بزرگ جایی نداشته است و بخشی از مرزهای خراسان به آن منتهی می­شد. با این حال این منطقه ارتباط تنگاتنگ و ناگسستنی با خراسان بزرگ؛ بویژه در حوزه­ی فرهنگ داشته است. بنابراین بررسی این منطقه کمک شایانی به شناخت هر چه بیشتر خراسان بزرگ می­کند. غزنه از قرن سوم تا ششم هجری آبستن تحولات بزرگ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بوده و در گذر زمان عرصه­ی تاخت و تاز سلسله­های قدرتمند و بزرگی از جمله صفاریان، سامانیان، غزنویان، سلجوقیان، غوریان و خوارزمشاهان بوده است. بزرگترین امتیاز غزنه، تشکیل سلسله قدرتمند ترک غزنوی بود که موجبات تبدیل این شهر به یکی از بزرگترین پایتخت­های جهان اسلام شد. یکی از مهمترین دلایلی که موجب شد این شهر در دوره­ی فرمانروایی سلاطین غزنوی متحول شود، ثروت هند بوده که جایگاه ویژه­ای در شکوفایی اقتصادی، فرهنگی و ... غزنه داشته است. غزنه تا پیش از امپراطوری ترکان به گونه­ای در حاشیه بوده و چندان مورد توجه نبود. اما در قرن چهارم تا ششم هجری با گسترش همه جانبه­ی غزنه، به یکی از بانفوذترین مناطق جهان اسلام تبدیل شد. حمایت سلاطین ترک غزنه از ادبیات زمینه­ی ترقی فرهنگی و مهاجرت شاعران از دیگر مناطق ایران، بویژه از خراسان بزرگ به این شهر شد و به راستی باید از آنجا به عنوان گنجینه­ی علم یاد کرد. در واقع این پژوهش تلاشی است برای پاسخگویی به این پرسش ­که چرا غزنه از قرن سوم تا ششم هجری قمری شاهد تحولات عظیم فرهنگی بوده است؟ روش انجام پژوهش پیش رو توصیفی- تحلیلی و براساس منابع کتابخانه­ای صورت گرفته است.