حسین کوهستانی - دانشگاه تربیت مدرس
جواد نیستانی - دانشگاه تربیت مدرس
سید مهدی موسوی کوهپر - دانشگاه تربیت مدرس
میثم لباف خانیکی - دانشگاه تهران

اطلاعات ما از شهر طوس و پیشینه تاریخی آن در حال حاضر بیشتر منحصر به دوران اسلامی به ویژه قرن چهارم ه. ق به بعد است. با همه پشتوانه های اساطیری و غنای ذهنی تاریخ و مردم ایران زمین درباره طوس، از این شهر در قبل از اسلام کمتر نشانی می توان یافت و بیشترین فعالیت های علمی صورت گرفته در دهه های اخیر متمرکز بر شناخت دوران اسلامی شهر بوده است. باستان شناسی که باید بیشترین یاری را در این زمینه ارائه دهد تا کنون موفق به یافته های روشنگری نشده است چنان که اندک تحقیقات محققان معاصر در زمینه زبان شناختی، کتیبه نگاری و کاوش های معدود باستان شناختی اطلاعات کم و ناقصی را وضعیت طوس در دوران تاریخی و به ویژه ساسانیان فراهم کرده است همین اطلاعات کم وناقص از دوران تاریخی طوس موجب شده است که در بسیاری موارد اسطوره ها و حدثیات در تاریخ این شهر جای واقعیات را بگیرد. موقعیت دقیق جغرافیایی شهر طوس دوره ساسانی و صدر اسلام در حال حاضر چندان بر ما مشخص نیست اما منابع تاریخی از حضور پر رنگ کنارنگیان یا همان حاکمان شهر طوس در اواخر دوره ساسانی خبر می دهند. در این مقاله به بررسی وجه تسمیه نام و پیشینه تاریخی کنارنگیان و نحوه تعامل آنان با آخرین پادشاه ساسانی و مواضع ایشان در قبال فتوحات مسلمانان خواهیم پرداخت. در این پژوهش بر استفاده از منابع و متون موثق دوره ساسانی و صدر اسلام و فعالیت های علمی پژوهشگران معاصر و تجزیه و تحلیل علمی این مطالب و داده ها تاکید شده است. نتایج این پژوهش به روشنی نشان می دهد کنارنگیان دارای مرتب های فراتر ازمنصب مرزبان بوده اند و این مقام را به صورت موروثی از نسلی به نسلی منتقل کرده اند. سابقه این منصب از دوره اشکانی تا قرن پنجم ه. ق قابل بررسی و بویژه نقش آنان در انتقال قدرت از دوره ساسانی به اسلامی در خور تامل است.