عبدالرئوف نصیری جوزقانی - دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه تبریز
علیرضا کریمی - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز

در بحبوحه ی حملات مغول به خراسان بسیاری از آبادی­ های آن ویران گردید. پس از تسلط مغولان بر خراسان در تحت حمایت و تشویق خاندان های دیوان سالار خراسانی از جمله خاندان جوینی و فریومدی بسیاری از این ویرانی ها بازسازی شد. نتیجه­ ی این بازسازی­ ها ظهور شهرهایی نو با هویت جدید در عرصه­ ی خراسان از جمله در ولایت باخرز بود. بنابراین بررسی این تحول و دگرگونی که در حیات اجتماعی خراسان در ولایت باخرز روی داد و نیز زندگی­ نامه زین­ الدین ابوبکر تایبادی که در بستر جغرافیایی و تاریخی چنین تحول و دگرگونی ظهور نمود با روش توصیفی و تحلیلی و با تاکید بر منابع اصلی و فرهنگ شفاهی خراسان هدف اصلی این پژوهش می­ باشد. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سوالات است: هویتی به نام تایباد چگونه در عرصه­ ی جغرافیایی باخرز خراسان شکل گرفت؟ مولانا زین­ الدین ابوبکر تایبادی چه نقشی در حیات اجتماعی و سیاسی خراسان در عهد ایلخانان و فترت بین آن­ها و تیموریان داشته است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که شهر تایباد بر روی ویرانه­ های آبادی «توی» در ولایت باخرز در عهد مغول و ایلخانی ایجاد شد و در مقابل توی خراب به توی­آباد و به تدریج تایباد و تایباد مسمی گردید. زین الدین ابوبکر تایبادی از جمله نخبگانی علمی و عرفانی خراسان بود که نقش مهمی در حیات اجتماعی باخرز و به تبع آن خراسان در عرصه سیاست و فرهنگ ایفا نمود. در اندیشه­ ی سیاسی و سیرت عملی تایبادی امر به معروف و نهی از منکر و توصیه به عدالت نقش محوری داشت که در قالب نصیحت ملوک و امرا نمود یافته است. وی حلقه­ ی اتصال و وحدت تمامی جریانات مذهبی و صوفیه­ ی خراسان در زمانه اش بوده است.