محسن طبسی
سپیده موسوی

عدل و امامت نزد شیعیان، دو اصل از اصول جهان بینی اسلامی به شمار می روند که در پس هر نقش تزیینی نهفته است. ارزش نمود این دو اصل در نقوش تزیینی معماری، از دوره تیموریان به بعد بیشتر به چشم می آید. مقاله حاضر بر آن است تا به بررسی تطبیقی مفاهیم شیعی در نقوش تزیینی در مسجد گوهرشاد مشهد از دوره تیموری و مسجد امام اصفهان از دوره صفوی بپردازد و سعی دارد وجود مفاهیم عدالت و امامت را در محتوای انواع نقوش تزیینی نمایان سازد.بر اساس همین هدف، سوالات اصلی به شرح زیر مطرح می شوند:- نقوش تزیینی در دوره تیموری و صفوی دارای چه مفاهیم مذهبی و به ویژه شیعی هستند؟- آیا مفاهیم شیعی نقوش تزیینی در معماری دوره صفوی ادامه دهنده همان مفاهیم دوره تیموری هستند؟تحقیق انجام شده مبتنی بر مطالعات اسنادی و میدانی است. منابع مکتوب با استفاده از روش های تحلیلی و تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته اند. در مطالعات میدانی، شکل و محل و مفاهیم نقوش و کتیبه های دو مسجد به صورت تطبیقی و توصیفی بررسی شده اند. نتایج نشان می دهند که از روی شکل نقوش می توان به مفاهیم مذهبی نهفته در آن ها راهی جست. بنابراین اگرچه نقوش تزیینی همواره نشان دهنده اصول جهان بینی اسلامی هستند اما به طور مشخص، بهره گیری از آیات قرآنی، احادیث و ادعیه در باب عدالت و امامت در کتیبه های مسجد گوهرشاد نشان از حمایت از عقاید شیعی توسط حاکمان تیموری دارد، و حاکمان صفوی نیز بر اساس مذهب رسمی، حمایت از این عقاید را وظیفه شرعی خود می دانسته اند.