مصطفی ملایی - دانشجوی دکتری ایرانشناسی. دانشگاه شهید بهشتی

بررسی اوضاع سیاسی مرو در دوره ناصرالدین شاه قاجار دارای اهمیت خاصی است؛ از یک سو رفتار ناصواب حکام خراسان در رابطه با ترکمن های سرحدی به عنوان رعایای ایران و عدم بکارگیری یک سیاست محکم در قبال دخالت های خان نشین خیوه در امور منطقه و از سوی دیگر عملکرد نادرست ترکمن ها و حملات مکرر آن ها به شهرها و روستاهای سرحدی خراسان و نهب و غارت اهالی آن جا، اوضاع سیاسی منطقه را چنان آشفته نمود که دولت قاجار را مجبور به اتخاذ حملات نظامی بیهوده ای علیه ترکمن ها ساخت. به طوری که با ادامه و تشدید این قبیل حملات، اوضاع سیاسی منطقه به گونه ای رقم خورد که در آستانه پیشروی روسها در مناطق ترکمن نشین(۱۲۹۴ق.)، علیرغم اینکه ترکمن ها چندین نوبت حمایت و تبعیت دولت ایران را طلب نمودند، اما بنا به دلائل مختلف، عملا در این زمینه اقبالی از طرف دولت ایران نشان داده نشد. نتیجه آن که، مجموعه عوامل فوق، باعث جدایی بخش عظیمی از خاک خراسان بزرگ، از سرزمین اصلی ایران و انضمام آن به خاک روسیه تزاری گردید. در این پژوهش سعی برآن است، با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی اوضاع سیاسی مرو در دوره ناصرالدین شاه قاجار، به مسئله اصلی تحقیق، یعنی علل و عوامل آشفتگی اوضاع سیاسی این منطقه و دلائل جدایی مرو از ایران، در دوره مذکور پرداخته شود.

Merv, political situation, Naser-al-din Shah, Turkmen