سید مسعود سید بنکدار - عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان
نگین کاظم زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان

فیروزه از نام آشناترین سنگ های قیمتی ایرانی است که در سراسر ادوار تاریخی حضور خود را به عنوان جواهری ارزشمند و زینتی حفظ کرده و همواره مرغوبیت خود را به شهر نیشابور نسبت داده است. این سنگ قیمتی، همواره طی ادوار مختلف تاریخی مورد بهره برداری قرار داشته و از جمله کالاهای صادراتی مهم ایران محسوب می شده است. در دوره قاجار، مشکلات داخلی و زیربنایی، مانع پیشرفت در بخش های مختلف جامعه بود. در این رابطه، معادن ایران، از جمله معادن فیروزه نیشابور نیز، از مشکلات موجود برکنار نماندند. تحقیق پیش رو در پی پاسخ به این پرسش است که عموما بهره برداری از معادن فیروزه نیشابور به چه صورت انجام می­گرفت و چه کارکردی در اقتصاد کشور داشت؟ فرض این پژوهش بر این مبنا استوار شده است که شرایط اقتصادی- سیاسی حاکم بر جامعه، مانع از انجام فعالیت های کارآمد اقتصادی، از جمله بهره برداری از این معادن بوده است. بر اساس نتایج به دست آمده مشخص می گردد که سودجویی مقامات دولتی، عدم مدیریت صحیح در بهره برداری از معادن و بی توجهی به تحولات علمی در حوزه دانش معدن و تجهیزات مربوط به آن، همگی موجب آسیب پذیری معادن و رکود در بهره برداری و صادرات فیروزه نیشابور شد. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی و از منابع کتابخانه ای و اسناد و مدارک آرشیوی استفاده گردیده، چنانکه پس از جمع آوریاطلاعات کافی، به سازماندهی اطلاعات و تجزیه و تحلیل آن­ها پرداخته شده است.