رحیم بردی آنامرادنژاد - دانشیار گروه جغرافیا وبرنامه ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی واجتماعی، دانشگاه مازندران

در سال های بعد از استقلال کشورهای آسیای مرکزی، فرصتی پیش آمد تا محققان، به فراخور تخصص خود در بررسی های تاریخی، اقتصادی و اجتماعی از این جوامع، به کنکاش بپردازند. باوجودی که شهر باستانی مرو (در ترکمنستان) عمدتا از سوی مورخین و موسسه های باستان شناسی موردتوجه و تحقیق قرار گرفته است، اما شناخت ماهیت دگرگونی شهر در طول دوره های مختلف تاریخی و تبیین نقش نیروهای تاثیرگذار درونی و بیرونی در این دگرگونی کمتر موردتوجه بوده است. در پژوهش حاضر، روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی و داده های موردنیاز از طریق روش اسنادی–کتابخانه ای و بازخوانی جدیدترین تصاویر پهپادی به دست آمده است. نتایج حاصل نشان می دهد که این شهر در هزاره اول قبل از میلاد جزء ایالت های هخامنشی و در دوره های مختلف تاریخی، توسعه فیزیکی یافته و نام های متعددی به خود گرفته است. در شکل گیری این شهر، دلتای رود مرغاب به لحاظ تامین آب و خاک حاصلخیز نقش مهمی داشته است. نیروهای تاثیرگذار بیرونی ازجمله لشکرکشی و استقرار امپراتوری های هخامنشی، اسکندر مقدونی و جانشینان او، ورود اسلام به منطقه و حمله مغول همگی در رونق و یا رکود این شهر به مثابه یکی از چهار شهر بزرگ خراسان در دوران اسلامی، تاثیرگذار بوده است. همچنین عبور راه اصلی ابریشم بر اهمیت تجاری آن افزود و نیز مرو، مرکز خلافت عباسیان در شرق و مقر حکومت سلجوقیان بود. جمعیت شهر در دوره های پررونق تا ۲۰۰ هزار نفر نیز رسید و بعد از حمله مغول، این شهر به کلی تخریب گردید و هرگز به دوران باشکوه خود بازنگشت.

دگرگونی شهری, کاوش های باستان شناسی, جاده ابریشم, خراسان بزرگ, مرو