شادی حاجی زاده سعدآباد - کارشناس ارشد، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
هادی وکیلی - دانشیار، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

بررسی روابط ایران و روسیه، ازجمله موضوعاتی محسوب می­ شود که در سال های اخیر عمدتا از جهت سیاسی به آن پرداخته شده است، اما ضروری به نظر می ­رسد تا به مناسبات فرهنگی دو کشور نیز مورد توجه قرار گیرد، زیرا در خط سیر این روابط، مسائل فرهنگی از ابعاد سیاسی جدا نبوده اند. بعد از برپایی نظام مارکسیستی، تبلیغات دولت شوروی برای ارائه تصویری متفاوت و انقلابی از روسیه، به توسعه تماس های فرهنگی بین دو کشور منجر شد. در این بین، خراسان یکی از عرصه های این مبادلات فرهنگی بود. پژوهش حاضر با استفاده از روش مطالعات کتابخانه ای و تکیه بر منابع معتبر آرشیوی و اسناد، بر آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که مهم­ترین اقدامات فرهنگی اتحاد جماهیر شوروی در نیمه نخست دهه ۱۳۲۰ش در استان خراسان چه بود و از انجام چنین فعالیت هایی، به دنبال چه اهدافی بوده ­اند. نتیجه تحقیق گواه آن است که کارگزاران شوروی طی سال­های ۱۳۲۶-۱۳۲۰ش در خراسان تلاش داشتند تا با اجرای برنامه های متعددی نظیر برپایی جشن ها، سخنرانی ها، نمایش فیلم، تاسیس انجمن ها و برگزاری مسابقات ورزشی، به علاقمندسازی و جذب ایرانیان بپردازند و با نمایش نظام شوروی به عنوان دولتی خدمتگزار و دارای حسن­نیت، زمینه همکاری ها و ارتباطات گسترده تر شوروی با ایران را فراهم سازند و به حضور نامشروع نظامی در استان خراسان مقبولیت بخشند. فعالیت­های فرهنگی شوروی در خراسان، تحولی بود که پس از مرحله اول کنش های فرهنگی، به استمرار و توسعه تبادلات همه جانبه این دو دولت، در سال های بعد منجر شد.

روابط فرهنگی, شوروی, خراسان, دهه ۱۳۲۰ ش, پهلوی دوم