زهرا فاطمی مقدم - دانشجوی دکترا، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
الهه محبوب فریمانی - دکتری تاریخ، پژوهشگر اسناد، مرکز آستان قدس رضوی

شیوه و نوع اطعام در اماکن مقدس، بیانگر فرهنگ اجتماعی و مذهبی مردم در هر دوره است. در این بین، حرم مطهر رضوی یکی از این اماکن مقدس محسوب می ­شود که از زمان شکل گیری تشکیلات اداری و توسعه آن در دوره صفویه، به اکرام و اطعام زوار و خادمان پرداخته است. هدف از این مقاله پاسخ به این سوال است که در دوره صفویه، به عنوان دوران آغازین شکل گیری تشکیلات آستان قدس رضوی، چه نوع غذاهایی و به چه منظور در حرم مطهر رضوی طبخ می شد و هزینه موردنیاز آن از کجا تامین می گردید. این پژوهش با روش کتابخانه ای و با رویکرد توصیفی-آماری از طریق بررسی اسناد موجود در دوره صفوی، درصدد پاسخگویی به سوالات فوق می­­ باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که غذا در حرم مطهر به منظور تغذیه بیماران دارالشفا، اطعام زوار و فقرا و به مناسبت ایام عزاداری و اعیاد در ضیافت ها، طبخ می شد که با توجه به نوع کاربرد آن، از انواع متفاوتی برخوردار بوده است، به طوری که تنوع بسیاری در غذاهای مربوط به اعیاد دیده می شود که در مقایسه با غذاهای مصرفی در دربار صفوی تقریبا یکسان است. برخی هزینه های تهیه غذا از طریق مصارفی که در وقفنامه ها به همین منظور تعیین شده بود، تامین می شد و برخی دیگر طبق نظر متولی و شاه، از طریق سایر درآمدهای آستان قدس به دست می آمد. تنوع غذاها در اسناد موردبررسی نشان می دهد که فرهنگ غذایی در دوره صفوی دارای تنوع و از همه نوع مواد غذایی استفاده می شده است.

آستان قدس رضوی, حرم امام رضا (ع), غذا, وقف, دوره صفوی