محمود مهمان نواز - استادیار، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، ایران

شاه­ طهماسب، دومین شاه سلسله صفویه، به دلیل نوپایی حکومت نیازمند تثبیت جایگاه معنوی خویش در بین شیعیان بود. در این راستا توجه به نمادها و اماکن مقدس شیعی ازجمله حرم حضرت رضا(ع) در سیاست او از اهمیت ویژه­ای برخوردار بود. این پژوهش دربرگیرنده تحولاتی است که با محوریت حرم رضوی در دوره شاه­ طهماسب به وقوع پیوست و درصدد پاسخ به این پرسش می­ باشد که حرم رضوی در دوره شاه­  طهماسب از چه جایگاه معنوی و مذهبی برخوردار بود؟ با بررسی مولفه هایی همچون زیارت، توسل، نذورات، موقوفات و تدفین بزرگان در جوار حرم رضوی، می ­توان نسبت به جایگاه معنوی و مذهبی رفیع این مکان در دوران حکومت شاه ­طهماسب آگاهی یافت. به نظر می­ رسد علاوه بر جنبه­ های مذهبی و معنوی، به سبب آنکه حرم رضوی تنها حرم ائمه معصومین(ع) موجود در قلمرو شاه­ طهماسب بود، اعتبار ویژه­ای در سیاست­های این شاه داشته است. شاه و درباریان با استفاده از شیوه ­های مختلف در پی اثبات ارادت خود به این مرقد مطهر بوده­ اند. این پژوهش بر آن است تا به مواردی از قبیل جایگاه زیارت و توسل به امام ­رضا(ع)، موقوفات و نذورات حرم رضوی در این مقطع تاریخی، جایگاه حرم رضوی در میان حکومت های همسایه، نقش حرم رضوی در تصمیمات شاه­ طهماسب و درنهایت مدفونین در جوار حرم رضوی، بپردازد. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای انجام شده است. ابزار اصلی این پژوهش داده­ های منابع تاریخی عصر صفوی می­ باشد و درنهایت بر پایه یافته های حاصل از منابع استنتاج، تبیین و تحلیل به عمل آمده است.

شاه طهماسب اول, صفویان, مشهد, حرم رضوی, آستان قدس رضوی