علی نجف زاده - دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
محمد تقی ایمانپور - استاد، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد. ایران

شکست و سقوط ساسانیان یکی از مهمترین وقایع تاریخ ایران است که تحولات عمده ای را در پی داشت که ازجمله می توان از تغییر در دین وفرهنگ، ساختار سیاسی، ترکیب جمعیتی و مالکیت زمین در ایران نام برد. در این میان تغییر در مالکیت زمین ها که ارکان اقتصادی جامعه محسوب می شد و خراج و مالیات بر آن متکی بود از اهمیت زیادی برخوردار بود. زیرا بر ابعاد مختلف زندگی اقتصادی و اجتماعی مردم تاثیر می گذاشت. در همین رابطه خراسان و ماورءالنهر از مهمترین ایالت های شمال شرق ایران بودند که از تهاجم اعراب در رابطه با تغییر در مالکیت زمین ها بشدت متاثر شدند. هرچند تاکنون پیرامون پیامدهای تهاجم اعراب به ایران و از جمله خراسان و ماوراءالنهر پژوهش های زیادی انجام شده است، اما پژوهشی مستقل درباره علل و عوامل موثر بر تغییر در مالکیت زمین ها در خراسان و ماوراءالنهر، شیوه تغییر و نتایج آن صورت نگرفته است. لذا دراین پژوهش تلاش شده با تکیه بر منابع آن دوره و با روش مطالعه کتابخانه ای و به شیوه تحقیقات تاریخی به پرسش های فوق پاسخ دهد. به نظر می رسد نوع مالکیت زمین قبل از فتح، چگونگی فتح سرزمین ها و انگیزه استقرار اعراب در مناطق مفتوحه هریک در چگونگی تغییر مالکیت زمین ها پس از فتوحات نقش داشتند که در این پژوهش مورد بررسی خواهند گرفت.

ساسانیان, خراسان, ماورءالنهر, مالکیت زمین, فتوحات مسلمانان