محبوبه نیکبخت - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد ، مشهد، ایران
زینب دزنردی - دانش آموخته کارشناسی ارشد ، گروه جغرافیا، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران
هادی اسماعیل زاده - دانشجوی دکتری فقه و حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

مکان یابی مناسب پاسگاه ­های نظامی ازجمله مسائل مهم در آمایش های دفاعی می­ باشد که می­ تواند موجب افزایش کارایی و اثربخشی این مراکز در مواقع بحران و تهدیدات نظامی گردد. شناخت محیط پیرامون در مناطق مرزی می­ تواند به برنامه ریزی ها و استقرار پاسگاه­ ها در مناطق مرزی کمک شایانی کند. بنابراین پژوهش حاضر به ارزیابی نقش عوامل جغرافیایی (انسانی و طبیعی) با تاکید بر عوامل طبیعی بر مکان یابی پاسگاه ­ها در مناطق مرزی لطف آباد، نوخندان و باجگیران می­ پردازد و بدین منظور برای دستیابی به هدف پژوهش با توجه به مطالعه مقالات و اسناد پیشینیان و با تایید نظر کارشناسان ذی ربط در زمینه علوم جغرافیایی و نظامی از داده­ های مختلفی همانند، توپوگرافی، زمین­ شناسی، خاک­ شناسی، ژئومورفولوژی، سیل­ خیزی، فاصله از راه، فاصله از مرز، فاصله از گسل و تصاویر ماهواره­ای ASTER به منظور تهیه نقشه­ های شیب و جهت شیب، استفاده شده است و از داده­ های اقلیمی همچون یخبندان، باد و باران به جهت عدم دسترسی اطلاعاتی جامع در این خصوص از محدوده مطالعاتی صرف نظر گردید. در ادامه به منظور شناسایی مناطق مناسب در راستای استقرار پاسگاه­ ها در طول نوار مرزی ایران و ترکمنستان نقشه­ ها و لایه­ های اطلاعاتی مربوط به ۱۱ معیار جغرافیایی فوق با استفاده از مدل FAHP در رویکردی تلفیقی با سیستم اطلاعات جغرافیایی مورد ارزیابی قرار گرفت و درنهایت با استفاده از مدل روی هم گذاری فازی و AHP نقشه نهایی مکان­های استقرار بهینه پاسگاه­ های مرزی بخشی از محدوده مطالعاتی خراسان رضوی که با توجه به تقسیمات سیاسی شامل لطف آباد، نوخندان، باجگیران تعیین گردید. نتایج حاصل نشان داد که مکان­های مناسب استقرار شمال (نوخندان) و غرب (باجگیران) می باشند و به طورکلی هرچه از غرب به شرق و از شمال به جنوب پیش می­ رویم، امکان یافتن مکان های مناسب جهت استقرار پاسگاه­ های مرزی کمتر می ­شود.

مکان یابی, پاسگاه های مرزی, پاسگاه های نظامی, مرز, ایران, ترکمنستان