مریم عظیمی نژاد - PHD student. Department of Research in Art History. Faculty of Art. Tarbiat Modares University.Iran
رضا افهمی - Associate Professor, Department of Research in Art History, Faculty of Art , Tarbiat Modares University. Tehran. Iran
مهدی کشاورز افشار - Assistant Professor. Department of Research in Art History Faculty of Art. Tarbiat Modares University. Tehran. Iran

نگارگری جلوه ای پرشکوه از هنر ایرانی است که ریشه هایش در هنر پیش از اسلام و جلوه هایش در دوران مختلف اسلامی ظهور و بروز یافته است. نگاره های ایرانی، عمدتا منطبق بر ادبیات فارسی، مصور شده اند. پژوهش حاضر به بررسی موضوعی، فرمی و ساختاری نگاره های نسخه مصور سلسله الذهب جامی می پردازد. این نسخه که ۱۴ نگاره دارد هم اکنون در گنجینه کاخ گلستان نگهداری می شود و از نسخ کمتر شناخته شده ی دوره صفوی است که جز لیست شدن در برخی منابع، اطلاعات دقیقی از آن در دست نیست. این پژوهش بر آن است تا با معرفی ویژگیهای روایی، بصری و همچنین بررسی ساختار طرح و ترکیببندی نگاره-ها، شناخت جامعی از نسخه مصور سلسله الذهب جامی فراهم آورد. داده های این پژوهش به شیوه کتابخانه ای گردآوری شده و از منظر کیفی و به روش توصیفی-تحلیلی تدوین شده است. جامعه آماری به صورت تمام شماری نگاره های نسخه مصور سلسله-الذهب است. نتایج تحلیل گویای آن است این نسخه مصور که برمبنای اشعار جامی و با آموزه های فلسفی و اخلاقی مثنوی سلسله الذهب، در حدود سال های ۹۷۷ه.ق در دوره صفوی مصور شده، ماحصل مکتب نگارگری مشهد در دوران زمامداری ابراهیم-میرزا، حاکم مشهد است و مضمون و مآخذ روایات، تاریخ مصورشدن و ساختار نگاره های آن همگی اثباتی بر انتساب هستند. این نسخه مصور دارای انطباق نسبی از متن و تصویر نگاره هاست و دخل و تصرف نگارگر در بسط حکایات سلسله الذهب جامی منجر به غنای روایی و تصویری شده است. نگاره ها دارای نقاط تمرکز گوناگون، ساحت های مختلف و ساختار باز و منتشرند که منجر به پویایی طرح شده است.

Keywords: Painting, Safavid period, structural analysis, Mashhad School, Jāmī's Selseleh-al-Zahab