حسن علی فریدونی - کارشناس و امور ارزشیابی نسخ خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی
فهیمه باب الحوائجی - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران
حبیب الله عظیمی - عضو هیات علمی پژوهشی و مشاور علمی رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی
زهرا اباذری - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال

مکتب های هنری ایرانی در دوره های مختلف تاریخی، ظهور و بروزشان بیشتر در نسخه های خطی به ویژه قرآ ن ها بوده است. در این پژوهش با هدف شناسایی ویژگی ها و تمایز مصاحف مکاتب شیراز و هرات دوره های تیموری و صفوی انجام گرفته و جامع آماری آن، ده قرآن دوره تیموری مکاتب هرات و شیراز و ده قرآن دوره صفوی، مکاتب هرات و شیراز است که به صورت هدفمند از میان مصاحف آستان قدس رضوی انتخاب شده اند. این پژوهش از نظر هدف توسعه ای و به روش توصیفی-تطبیقی و شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای است. سوال اصلی این پژوهش، شناسایی مصاحف مکاتب شیراز و هرات دوره های تیموری و صفوی از طریق کدام ویژگی های نسخه شناسی امکان پذیر است؟ که از نتایج پژوهش می توان به؛ ۱) قالب طرح لوح فاتحه الکتاب، در مکتب هرات به طرح کتیبه مزدوج و در مکتب شیراز به طرح لچک و ترنج است.۲) سرسوره ها در مکتب هرات به خط کوفی تزیینی و در مکتب شیراز به خط رقاع است.۳) دعاهای اوراق بدرقه شامل افتتاح، ختم قرآن و فالنامه در مصاحف مکتب هرات و همچنین شیراز دوره تیموری اجرا نشده در حالیکه در مصاحف مکتب شیراز دوره صفوی اجرا شده است.۴) نشان خمس و عشر در مکتب هرات به شکل دایره با کتیبه کوفی است و در مکتب شیراز نشان خمس به شکل بادامی و عشر به شکل دایره بدون کتیبه کوفی ترسیم شده است.۵) در مکتب هرات گره بندی جداول پرکار و دارای تنوع طرح است و در مکتب شیراز بدون گره بندی و جداول ساده است.

قرآن, مکتب هرات, شیراز