بهزاد وثیق - استادیار، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور، دزفول، ایران
فاطمه مولوی مقدم - گروه معماری دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول

در جهان امروز، سه عامل محیط زیست، توسعه پایدار و کاهش مصرف انرژی های تجدید ناپذیر، مباحث حائز اهمیت در سطح جوامعند. به طوری که صاحب نظران، معماران و شهرسازان به دنبال یافتن راهکارها و تدابیر زمینه ای و اعمال آن ها در همه سطوح جامعه هستند. چراکه گذشتگان با محدودیت های موجود در عصر خود به مقابله پرداخته و پاسخ هایی درخور برای آن یافته اند. معماری سنتی در خطه خراسان چه در بخش مسکونی و چه در بخش های مذهبی و فرهنگی دارای ابعاد و ویژگی های منحصربه فردی است که در پاسخ به بستر شکل گیری آن پدید آمده اند. دلیل این مدارس چندمنظوره بودن و استفاده مداوم آنهاست. بدین ترتیب این بناها علاوه بر نقش آموزشی، محل اقامت طلاب بوده اند که به نوعی باعث می شود تا در تمام طول شبانه روز از فضاهای مختلف آن استفاده شود. در این راستا تلاش شده است تا با بررسی ۱۹ مدرسه طی دوره های تاریخی، اصول پایداری آن ها شناسایی شود. نوع تحقیق، کیفی و روش مبتنی بر بررسی نمونه موردی است. در ابتدا بر اساس پیشینه نظریات، تلاش شد تا چارچوب تحقیق شکل گرفته و بر مبنای آن نمونه های موردی تحلیل شوند. گردآوری اطلاعات بر اساس مطالعات میدانی شامل مشاهده شخصی و داده های اسنادی- کتابخانه ای گردآوری شده است. نتایج حاکیست؛ اگرچه مدارس از یک الگوی واحد شامل؛ حیاط مرکزی و حجره های گرداگرد آن تشکیل شده اند و هرکدام از معماری عصر خود تبعیت نموده اند، لیکن ملاحظات اقلیمی متناسب با شرایط بستر طراحی از قبیل درون گرایی، ظرفیت حرارتی جداره ها، ایوان های تابستانه و زمستانه به عنوان مدرس، ایجاد تهویه طبیعی و عواملی ازاین دست در آن ها رعایت شده است.

معماری پایدار, مدارس تاریخی, خراسان بزرگ, پایداری اقلیمی