محمد باصداقت - فارغ التحصیل دکترای الهیات تاریخ و تمدن اسلامی از دانشگاه تهران

سید جمال الدین اسد آبادی یکی از بزرگترین احیاگران اندیشه دینی است که در موضوع « مناسبات علم و دین» اندیشه کرده و دیدگاه هایی را از خود به جای گذاشته است. او در آثار و نوشتار خود از سویی مسلمانان را به سوی علم و دانش جدید ترغیب کرده و از سویی به اصلاح اندیشه روشنفکران خود باخته می پردازد. اندیشه باز و افکار عمیق سید باعث شد تا شخصیت های هم عصر و متاخر از وی همگی در زدودن خرافات و ناخالصی های دین و عرضه اسلام غیرتمند و قوی از او الهام و تاثیر بگیرند و برخورد او با محصولات دانشی زمان خود برای ره آموزان این طریقه راه گشا و مفید بوده است. از آن جا که سید با معارف و حکمت اسلامی آشنایی داشته و ذهن او غنی از اندیشه های ناب اسلامی بود در رسالات و نوشتار خود تلاش می کرد تا با استفاده از حکمت و فلسفه دینی سدی مقابل انحطاط و عقب ماندگی جوامع دینی ایجاد کرده و مسلمانان را به بازگشت به خویشتن فراخواند. رساله نیچریه که از معروف ترین نوشته های او است، پاسخ و نقدی است به تفسیر قرآن و دیگر اندیشه های مادیگرایانه امثال سید احمد خان هندی که به همراه نوشته اش در پاسخ به ارنست رنان دو رساله معروف را تشکیل می دهند که هر دو در حوزه مناسبات علم و دین بوده و در بردارنده نکات بسیار مهمی هستند که وجوه دانشی و نظرگاه های فرهنگی سید جمال به ویژه در موضوع «نسبت میان علم و دین» را بازتاب می دهند. این دو رساله و برخی وجوه کمتر مورد توجه قرار گرفته سید جمال در این پژوهش مورد بحث و بررسی و تحلیل قرار گرفته و مقاله حاضر در واقع تلاشی برای بازتاب هر چه بیشتر دیدگاه های علمی سید در موضوع «نسبت میان علم و دین» است.

سید جمال، مناسبات علم و دین، حکمت اسلامی، تجددطلبی، بازگشت به هویت اسلامی