زهرا پرهیز - دانش آموخته کارشناسی رشته نقشه کشی معماری، دانشکده فنی حرفه ای دختران علی شریعتی، تهران، ایران
فاطمه رضایی تالارپشتی - دانش آموخته دکتری برنامه ریزی شهری، اصفهان، ایران

بافت تاریخی گرگان شامل مجموعه ای از بازمانده های شهر استرآباد است که پنج درصد مساحت این شهر(بیش از ۱۵۰ هکتار) را به خوداختصاص داده اشت. بافت تاریخی باشکوه و بی نظیر شهر گرگان متشکل از معابر، مساجد، آب انبارها، قنات و خانه هایی است که متعلق بهدوره های سلجوقی، صفوی، قاجاری و پهلوی هستند. شهر تاریخی استرآباد به عنوان اولین بافت تاریخی به ثبت ملی رسیده و با محله های نظیرسر پیر، دربنو، سرچشمه، میخچه گران، نعل بندان، سبزه مشهد، عنوان افتخارآمیز وسیع ترین بافت تاریخی ثبت شده شمال ایران را دارد. بر همیناساس، هدف پژوهش حاضر، خانه های تاریخی شهر گرگان به تبلور معماری در تراز تمدن اسلامی است. روش پژوهش حاضر از لحاظ هدفتوصیفی-تحلیلی و از نظر ماهیت داده از نوع کیفی مبتنی بر تحلیل متنی می باشد که جهت گردآوری داده ها از روش اسناد کاوی استفاده گردید.نتایج پژوهش بیانگر آن است که بافت تاریخی شهر گرگان، جزو پنج بافت قدیمی ثبت شده در میراث فرهنگی ایران و سومین بافت به لحاظوسعت در کشور بعد از اصفهان و یزد است. شهر گرگان دارای ابنیه تاریخی ارزشمندی است که می تواند مبنای برای معماری شهر در تراز تمدننوین اسلامی باشد. از جمله این ابنیه می توان به مدرسه عمادیه مربوط به دوره صفویه، خانه تقوی، خانه باقری، خانه شیرنگی ها، خانه کبیر، خانهمفیدیان و خانه امیر لطیفی مربوط به دوره قاجار و خانه دارویی مربوط به دوره پهلوی اول اشاره نمود. از این رو، با مرمت و بازآفرینی این بناهایتاریخی اصیل می توان الگوهای مناسبی مطابق ویژگی های فرهنگ ایرانی-اسلامی، برای شهرها فراهم آورد.

خانه های تاریخی، شهر اسلامی، تمدن اسلامی، شهر گرگان