تاثیر اندیشه اسلام گرایی سید جمال الدین اسدآبادی بر عقاید شیخ محمد عبده

شیخ محمد عبده متاثر از ارتباط با سید جمال الدین اسد آبادی و سپری شدن مراحل تکوین فکری اش در مصر اسلامی و اروپایمسیحی ، در حوزه اندیشه سیاسی و به ویژه درباره مساله خلافت و حکومت متفاوت از همراهان و معاصران خویش می اندیشید. تاثیراندیشه اسلام گرایی سید جمال الدین اسد آبادی بر عقاید شیخ محمد عبده مساله اصلی این نوشتار است. این مقاله مبنای روشتوصیفی – تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای تدوین شده پس از جمع آوری داده های تاریخی و پردازش آنها به تحلیل پرداختهاست. نتیجه حاصل از تتبع و تحقیق در منابع و آثار خود عبده این است که اندیشه سیاسی و کلامی او برآیند شرایط زمانی وواقعیت های سیاسی – اجتماعی جهان اسلام و مبتنی بر میراث اندیشه سیاسی مسلمانان بود محمد عبده با تفکری اصلاح گرایانهسعی در دفاع از اسلام با توجه به مقتضیات زمان داشت. او استبداد داخلی و استعمار خارجی را از جمله مهمترین علل عقب ماندگیمسلمانان می دانست. از دیدگاه وی شرع و عقل با هم هماهنگی دارند و مساله ثابت و متغیر و پویایی اجتهاد راه گشای ملت هایمسلمان می باشد. از جمله پیش فرض های عبده در تفسیر اسلام طبق شرایط و مقتضیات روز این است که اولا نباید در روی ارویی باتمدن غرب دست از اسلام برداشت دومین پیش فرض او این است که اسلام دینی منطبق با زمان ها و مکان های متفاوت است و بههیچ وجه نمی توان تصور کرد که اسلام با مقتضیات دوران مدرن سازگار نباشد براین اساس است که عبده با تعریفی خاص ازدین اسلام به رهیافتی نسبتا جدید در دین می رسد. او ابتدا به عنوان مقدمه و زیر بنای بحث خود با تاکید بر عامل اجتهاد عرف ودلیل عقل در دین ثابت می کند که موارد منصوص شرعی در حوزه مسائل اجتماعی بسیار اندک است و در حقیقت امور سیاسی واجتماعی مردم به عقل خودشان بر اساس نظام شورایی وانهاده شده است. سپس او در اندیشه سیاسی ،خود نظامی را پی ریزی می کندکه نقش مردم در آن بسیار زیاد است و نهادهای جامعه مدنی قوی می باشند. مردم با رای خود به حکومت مشروعیت می بخشند وبر اعمال آن نظارت دارند.

Keywords:

شیخ محمد عبده , سید جمال الدین اسد آبادی , اسلام گرایی , اصلاح گری , مصر