حسین بصیرطریقت طلب - دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی،اردبیل،ایران
حبیب شهبازی شیران - دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی،اردبیل،ایران

بخشی از فرهنگ ایران دوران اسلامی تحت تاثیر ایران باستان قرار داشته و انعکاس آن خصوصا در ادبیات فارسی مشهود است.حافظ شیرازی شاعر سده هشتم هجری نیز به فراوانی از این عناصر فرهنگی مادی در اشعار خود استفاده نموده است. عناصر فرهنگی ملموس ایران باستان دربرگیرنده عناصر فیزیکی و مادی می باشند که اغلب به صورت اماکن و آثار معمارانه، ابزارها،اشیاء و امثالهم به دورانهای بعد منتقل شده اند. در این پژوهش بازتاب برخی از این عناصر مادی در اشعار حافظ، بررسی و در دو بخش تنظیم گردیده است.بخش اول شامل موسیقی و آلات و سازهای مربوطه مانندچنگ، بربط، عود، رود، نای، نی، مغنی، طرب، دف، رباب، قانون، کمانچه، کوس، ارغنون،ابریشم و سابقه تاریخی و ریشه های باستانی و همچنین بسامد و همراهی آنان با سایر عناصر باستانی بررسی شده اند.بخش دوم ابزارهای مربوط به سلطنت را شامل می شوند.ابزارهایی مانند جام شراب جمشیدی که تجلیگاه اسطوره جم در شعر حافظ بوده و به صورت «جام جم» در معانی حقیقی و استعاری در شعر حافظ انعکاس داشته است؛همچنین ابزارهایی مانند تاج پادشاهی و تخت سلطنت که خود به نوعی حاوی مضامینی چون «هویت ایرانی»،«عظمت»،«تجملگرایی و اشرافیت» و «نماد سلطنت» می باشند که این ابزارهای موسیقیایی و سلطنتی در فضایی طرب انگیر با مضامینی زروانی و باستانی چون غنیمت شمردن دم،بی اعتباری روزگار،شادباشی و یا افسوس به دوران گذشته و عبرت آموزی از آن در شعر حافظ تجلی داشته اند.

حافظ، عناصر ملموس فرهنگی، ایران باستان، آلات موسیقی، ابزارهای سلطنت.