سوژه گی، قدرت و حکمرانی در ایده دولت اسلامی مدنی (با تمرکز بر نواندیشان دینی اهل سنت)

در عصر جمهوری ها و دموکراسی های مختلف و با پسوندهای متفاوت، هر دولتی متناسب با نوع نگرشی که از عالم و انسان دارد مدعی یکی از انواع جمهوری ها و دموکراسی هاست. مسئله این پژوهش فهم جایگاه مردم در نظام سیاسی اسلامی است. پرسش اصلی مقاله این است که بر مبنای چه نگرشی به دولت اسلامی می­توان از محوریت مردم در حکومت اسلامی سخن گفت؟ فرضیه این است که تفسیر دموکراتیک از نگرش خلیفه­اللهی به انسان را می­توان پایه­ای برای عاملیت سیاسی مردم دانست و جریان قدرت سیاسی را به صورت دوجانبه (تعاملی) در نظر گرفت. درنتیجه، اعمال قدرت مشروع با ساختارهای نمایندگی ارتباط پیدا می­کند. چنین برداشتی دولت اسلامی را یک نوع دولت مدنی در نظر می­گیرد که در برابر الگوی یک جانبه خلافت اسلامی، الگوی تعاملی دولت اسلامی را برجسته می­سازد. به منظور توجیه این فرضیه، پژوهش حاضر به ترسیم چهارچوب مفهومی­ای می­پردازد که اجزای آن عبارت اند از: سوژگی باواسطه، قدرت دوسویه (شرعی- عرفی) و حاکمیت الهی امت­محور. ایده «دولت اسلامی مدنی» را می­توان در نظریه­های نسل­های مختلف نواندیشان دینی معاصر (اعم از شیعی و اهل سنت) مشاهده کرد. تمرکز این پژوهش بر دو نسل از نواندیشان دینی اهل سنت است: محمد عبده و عبدالرحمن کواکبی در نسل متقدم و یوسف القرضاوی و راشد الغنوشی در نسل متاخر. پژوهش حاضر به صورت توصیفی تحلیلی صورت می­گیرد و داده­ها بر اساس مطالعه و فیش­برداری از منابع کتابخانه­ای و پایگاه های اینترنتی گردآوری خواهند شد.

Keywords:

نواندیشی دینی , دموکراسی اسلامی , سوژگی باواسطه , قدرت دوسویه , شورا