سمانه رحمتی فر - گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

سعدی در بخش­هایی از آثار خود، به­ویژه باب «در سیرت پادشاهان» از گلستان و باب «در عدل و تدبیر و رای» از بوستان، به تفصیل به مفاهیم مرتبط با حقوق عمومی ازجمله عدالت می­پردازد. هدف پژوهش حاضر، استخراج نظریه عدالت از آثار سعدی است. نظر سعدی در مورد عدالت چیست؟ او چه جایگاهی در میان نظریه­پردازان عدالت دارد؟ پس کلام شاعرانه سعدی، اندیشه­ورزی نهفته است؛ او به اوصاف و مصادیق مختلف عدالت ورود می­کند، اگرچه این پردازش حداقل به معنای امروزین، روشمند و منسجم نیست؛ ازاین رو بازخوانی و بازنویسی آن ضروری می­شود. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی با استفاده از تحلیل محتوا است. نظریه عدالت سعدی بر برابری ارزشی انسان­ها و وظیفه دولت به توزیع برابر منابع با رعایت قواعد عدالت شامل تقدم منفعت عمومی، منع استفاده شخصی از خزانه، منع تعدی به جان و مال مردم، تامین امنیت، رسیدگی به شکایت­ها، شنیدن اظهارات طرفین دعوا، فرض بی گناهی و توجه ویژه به افراد بحران­زده مبتنی است. این اصول، نابرابری اکتسابی موجود میان انسان­ها را که حاصل برهم خوردن نظم و عدالت طبیعت است، تعدیل می­کند تا رضایت عمومی حاصل شود. قاعده طلایی نظریه عدالت سعدی این است که اگرچه انسان­ها به لحاظ ارزشی، برابر هستند، هرکس شایسته رفتاری است که خود می­کند.

توماس آکوئیناس, حقوق عمومی, رعیت, سیاست, غزالی, منفعت عمومی