محمدحسین فکوریان - دانشگاه زنجان
مصطفی نادری - دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان
مهدی تیموری - شرکت آب منطقه ای زنجان

در این مطالعه میزان سطح مدیریت منابع آب زیرزمینی در هشت آبخوان آبرفتی واقع در استان زنجان توسط یک شاخص فیزیکی مبتنی بر مفاهیم آب موجود (آب قابل دسترس) و عرضه آب (برداشت آب) تحت شرایط تامین نیاز آبی محیط برآورد شده است. سطح مدیریت منابع آب زیرزمینی تحت شرایط "نرمال" و "پایدار" کمی سازی شده و سپس بر اساس مقادیر سطح مدیریت نرمال و پایدار نوع کلاس مدیریتی آبخوان تعیین گردید. مدیریت نرمال وضعیت مدیریت آبخوان را برای شرایطی برآورد می کند که حجم آب موجود از خود آبخوان و آبخوان-های مجاور تامین می شود اما در مدیریت پایدار، آب موجود تنها از خود آبخوان تامین می شود. مقادیر منفی نشان دهنده سوء مدیریت (برداشت بیشتر از آب موجود) و مقادیر مثبت نشان دهنده قابل قبول بودن مدیریت (برداشت کمتر از آب موجود) می باشد. نتایج نشان داد که مقدار مدیریت نرمال در آبخوان های ماهنشان، طارم، مشمپا، زنجان، سجاس، زرین آباد، ابهر و قیدار به ترتیب برابر ۳، ۵/۶، ۲، ۹-، ۹/۸-، ۵/۱۸-، ۳۰- و ۱۴- درصد و مقدار مدیریت پایدار آنها به ترتیب برابر ۱/۰-، ۳۸/۰-، ۷/۹-، ۴۱-، ۷/۱۷-، ۶۸-، ۱۰۶- و ۱۰۶- درصد می باشد. طبقه بندی کلاس مدیریتی آبخوان ها نیز نشان دهنده مدیریت پایدار برای آبخوان ماهنشان و شبه پایدار برای آبخوان های طارم و مشمپا بود. آبخوان های زنجان، سجاس، زرین آباد، ابهر و قیدار همگی دارای مدیریت نرمال و پایدار منفی بودند. بنابراین، نوع مدیریت در این آبخوان ها از نوع سوء مدیریت می باشد. لذا ضروری است تا جهت مدیریت بهتر از منابع آبی، برداشت از آب زیرزمینی از طریق کاهش سطح زیر کشت، افزایش راندمان آبیاری و کشت محصولات با نیاز آبی کمتر صورت پذیرد.

استان زنجان, اضافه برداشت, منابع آب زیرزمینی, مدیریت پایدار, مدیریت نرمال