عبدالله عابدی خواه - کارشناسی ارشد، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
علی ضیغمی - دانشیار، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.
رضا قلی پور - کارشناسی ارشد، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

با بررسی آثار شاعران و نویسندگان در طول تاریخ با ادیبان و شاعرانی مواجه می شویم که از وضعیت موجود جامعه خود در زمینه­ های مختلف بیزاری جسته­ اند. این ناقدان به­دلیل برخورداری از روحیه ای انتقادی نمی­ توانند به­راحتی از این ناهنجاری­ها بگذرند؛ بنابراین به شیوه­ های گوناگون بسته به شرایط حاکم بر جامعه، کاستی­ها و انحرافات را به منظور آگاه کردن مردم و اصلاح این ناهنجاری­ها مورد انتقاد قرار می ­دهند. در این ارتباط ابوالعلاء معری و عبید زاکانی دو تن از ادیبان بزرگ در ادب عربی و فارسی هستند که ناهنجاری­های اخلاقی و اجتماعی دوران خود را در قالب نقد اجتماعی بیان کرده­اند. لذا در این پژوهش بر اساس«روش تطبیقی» نقد هر یک از این دو شاعر بر اوضاع اجتماعی دوران خود را مورد بررسی قرارداده­ ایم که با بررسی زمینه ­های مشترک اجتماعی در اشعار این دو شاعر دریافتیم، هر دو از شعر خود به ­عنوان سلاحی برنده برای بیان مسائل اجتماعی استفاده کرده تا بتوانند ناهنجاری­ هایی نظیر: بی­ عدالتی و ستمگری طبقات حاکم، حیله و فریب­کاری، زهد ریایی، جهل و سادگی مردم و دیگر انحرافات موجود در جامعه خود را مورد انتقاد قرار دهند.

ادب اصلاح, نقد اجتماعی, ادبیات تطبیقی, ابوالعلاء معری, عبید زاکانی