محمد رضا سبحانی نیا - عضو هیات علمی و استادیار دانشگاه قرآن و حدیث

همزمان با آغاز سده سوم هجری، جمعیت یکدست شیعی قم، تعداد نسبتا زیاد عالمان و محدثان، دور بودن از ستمگریهای حاکمان عباسی وپدیداری روحیه دانشگستری، باعث شد که فعالیت حدیثی عالمان این شهر روزبه روز پر فایدهتر شود به طوری که حرکت رو به کمال خود را تا پایان سده چهارم، در حدود ۲۰۰ سال، ادامه دهد و در این بازه زمانی به یکی از اصلیترین حوزههای حدیثی مکتب تشیع تبدیل شود. تعداد راویان و محدثان قمی تا زمان شیخ طوسی و نجاشی نزدیک به ۴۰۰ نفر است که ۳۶ تن از آنها از مشاهیر و شخصیتهای بزرگ هستند. این راویان و عالمان پرشمار اما تالیفات و نگاشتههای حدیثی بسی فراوانتر داشته اند چرا که گاهی یکی از آنها دهها کتاب تالیف کرده است. در کتاب رجال نجاشی ۶۷ عالم و محدث قمی معرفی شدهاندکه ۵۳۷ کتاب را تالیف کردهاند. البته تعداد واقعی نگاشتههای آنها بیش از این مقدار است. برخی از آن آثار تا زمان ما باقی مانده است و در جهت نشر معارف اهل بیت(ع) نور افشانی میکند. همچنین تشکیل بیوتات و خاندان های علمی نشانه دیگری بر رونق علم و حدیث در این شهر در آن دوران است.

مدرسه حدیثی, حوزه حدیثی, مرکز حدیثی قم, راویان قمی