حسین حسن زاده - استادیار گروه تدوین دانش پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فاطمه حسن زاده - دانش پژوه سطح چهار فلسفه اسلامی، موسسه آموزش عالی معصومیه قم

هستی شناسی قوه خیال و اثبات کارکردهای ادراکی آن، یکی از اساسی ترین معضلات علمی در علم النفس فلسفی است و هر یک از مکاتب مشاء و اشراق و حکمت متعالیه، رویکردهای متفاوتی درباره تجرد یا مادی انگاری خیال، مدرک بودن و ماهیت صور خیالی برگزیده اند. در مقاله حاضر، هستی شناسی خیال از دیدگاه حسن زاده آملی بررسی شده است. خیال در دیدگاه وی، صرفا در قوه ای باطنی که حافظ صور باشد، محدود نمی شود ومتاثر از مبنای وحدت شخصیه، محدوده ای فراتر از تعاریف رایج مشائی و صدرایی دارد. ابعاد ماهوی خیال و کارکردهای این قوه نیز متاثر از این نوع نگاه، متمایز از سایر دیدگاه ها است. در دیدگاه حسن زاده آملی، فاعلیت قوه خیال در پرتو مقام انشائی آن معنا می یابد که بدون دریافت های شهودی حاصل نمی شود. تبیین مقام انشاء اسمایی این قوه، از اساسی ترین کارکردهای خیال از نگاه او است. در دیدگاه وی، صور خیالی موجود در عالم خیال نفسانی با عوالم ماورایی رابطه ای دوسویه دارد.

قوه خیال, وحدت شخصیه, صور خیالی, مقام انشائی نفس, حسن زاده آملی