ابوالحسن غفاری - استادیار گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

از آنجا که اخلاق مبتنی بر مابعدالطبیعه است، بدون تردید بررسی اهداف و نتایج اخلاقی آموزه­ها نیز بدون پژوهش­های مابعدالطبیعی امکان­پذیر نخواهد بود. افلاطون پایه­گذار بسیاری از مباحث هستی­شناسی، معرفت­شناسی و اخلاقی در فلسفه مغرب است. تاثیر او در تفکر فلسفی به حدی است که به عقیده وایتهد تمام تاریخ فلسفه، چیزی جز حاشیه­نویسی بر آثار افلاطون نیست. طریق غالب او طرح مباحث عقلی در قالب گفت­وگو و تمثیل است. سه تمثیل مهم و تاثیرگذار غار، آفتاب و خط، علاوه بر اینکه نشان­دهنده ژرفای اندیشه فلسفی او است، تاثیر انکارناپذیری در حوزه­های معرفت­شناسی، هستی­شناسی و اخلاق گذاشته است، هرچند هر کدام از تمثیل­ها آثار و نتایج خاص خود را دارد و اشتراکاتی را میان آنها می­توان یافت ولی تهافت و ناسازگاری در این خصوص در سخنان افلاطون دیده نمی­شود. نیز منتقدان و مخالفان اندیشه افلاطون مانند ارسطو و ابن­سینا و دیگران گرچه با نظریه مثل مخالفت یا آن را نقد کرده­اند اما پژوهش و تحقیقی راجع به نشان­دادن ناسازگاری در مدعیات مقاله پیش رو دیده نمی­شود. در این مقاله نتایج اخلاقی تمثیلغار که در حوزه انسان­شناسی فلسفی نیز اهمیت فراوان دارد استنباط و استخراج می­شود؛ نتایجی که از تامل در ساختار فلسفه افلاطون و تمثیل غار به نحو اجتهادی به دست آمده است.

تمثیل غار, افلاطون, انسان, اخلاق, تربیت, سلوک, سالک