باب اله محمدی - دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه قم. قم، ایران
کاظم امیدی - دانش آموخته کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز. تهران، ایران

کنکاش در آیات قرآن کریم بر فضایل و برگزیدگی خاندان پیامبر (ص) دلالت دارد. از جمله ­ی این آیات، آیه­ ی خمس (۴۱ سوره­­ ی انفال) است. با توجه به اهمیت مفاد این آیه از دیدگاه مسلمانان، امام رضا (ع) نیز یکی از ادله­ ی برتری عترت بر امت را همین آیه قرار داده است. بر اساس مناظره­ ی امام (ع) در این آیه، خداوند سهم خویشاوندان پیامبر (ص) را به سهم خود و سهم رسول الله قرین ساخته است. امام رضا (ع) مصداق کلمه­ ی «لذی القربی» را خاص اهل بیت پیامبر (ص)، یعنی امام معصوم (ع) معرفی نموده و تعلق گرفتن خمس به عترت را وجه تمایز و برتری آن­ها بر امت می ­داند. در این میان اهل سنت برای کلمه ­­ی «لذی القربی» چهار وجه (۱- همه­ ی قریش ۲- بنی­ هاشم و بنی­ مطلب ۳- فقط بنی ­هاشم ۴- آل محمد (ص)) بیان کرده ­اند. علماء امامیه نیز وجوهی هم­چون امام معصوم (ع)، خاندان پیامبر (ص) و ... برای واژه ­ی مورد نظر بیان کرده ­اند. نتیجه ­ی مباحث مطروحه در این مجال نشان دهنده ­ی این است که مراد از واژه ­ی «ذی القربی» امام (ع) است. همچنین مصداق واژه ­های یتامی، مسکین و ابن ­السبیل آل پیامبر (ص) هستند. در این زمینه اقوال متفاوتی وجود دارد. تا حد امکان بر آن شده ­ایم که به تحلیل و بررسی آن­ها با توجه به اقوال فریقین و روایات بپردازیم.

امام رضا (ع), سوره ی انفال, خمس, ذی القربی, عترت