محسن جامی - استادیار، گروه مهندسی معدن، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده صنعت و معدن، خاش
علیرضا دوچشمه گرگیج - استادیار، گروه مهندسی معدن، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده صنعت و معدن ، خاش

حوضه آبریز تربت جام در شمال شرق ایران واقع شده است. شهرهای تربت جام و فریمان در این حوضه قرار دارند. در این پژوهش به مطالعه زمین ساخت فعال حوضه آبریز دشت تربت جام- فریمان و سطح بندی فعالیت زمین ساختی نسبی آن پرداخته شده است. هدف از این تحقیق بررسی مناطق آسیب پذیر در برابر رخداد زمین لرزه احتمالی برمبنای شواهد زمین ساخت است. به همین منظور از شاخصهای ریخت زمین ساختی به همراه شواهد زمین ساختی جهت محاسبه فعالیت ذکر شده استفاده گردید. شاخص های استفاده شده شامل: نسبت عدم تقارن حوضه زهکشی، سینوسیته جبهه کوهستان، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن، انتگرال هیپسومتری، شاخص میانگین شیب محوری کانال و شاخص شکل حوضه آبریز برای سطح بندی فعالیت نسبی کل حوضه محاسبه شده است. محاسبات و بررسیهای صحرایی نشان داد که در این منطقه، کنترل کننده فعالیتهای زمین ساختی، ساختارهای گسلی و چینخوردگیها هستند، و در اثر فعالیت این ساختارها پارامترهای زمین ریختی در منطقه دچار تغییر میشوند. این فعالیت در نقاط مختلف دشت متفاوت است. در ادامه بوسیله درونیابی توسط روش کریجینگ بیزین تجربی و برهم نهی لایه های تولید شده، مناطق در معرض خطر لرزه خیزی در منطقه مورد مطالعه مشخص گردید. نتایج درون یابی نشان داد که ۸۷ / ۰ درصد مساحت حوضه آبریز (۱ زیرحوضه) دارای آسیب پذیری خیلی بالا ، ۷۸ / ۱۵ درصد دارای آسیب پذیری بالا، ۶۶ / ۶۶ درصد دارای آسیب پذیری متوسط و ۶۶ / ۱۶ درصد دارای آسیب پذیری پائین هستند. با توجه به قراری گیری منطقه با آسیب پذیری خیلی بالا در مجاورت مراکز جمعیتی، لزوم انجام اقدامات مقاوم سازی سازه و ابنیه در مواجه با زمین لرزه های احتمالی آینده امری ضروری به نظر میرسد.

زمین لرزه، حوضه آبریز، آسیب پذیری، شاخص های ژئومورفیک، کریجینگ بیزین تجربی