نگار فلاحی اخلمد - گروه مهندسی محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
علی مهدوی - گروه مهندسی محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
مرتضی کشاورز - 'گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران
علیرضا محمدی - گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایران

پرندگان بخش عمده مهره داران ایران را تشکیل می دهند و در سطح وسیعی از مناطق کشور پراکنده اند و به عنوان یکی از شاخص های زیستی مهم جهت تشخیص وضعیت محیط زیست و سلامت زیست بوم ها شناخته می شوند، بنابراین شناسایی فون پرندگان در این راستا گامی حیاتی است. مطالعه حاضر با هدف شناسایی فون پرندگان منطقه نمونه ملی گردشگری هفت حوض در شهرستان مشهد که به عنوان یکی از مهم ترین مناطق گردشگری در شمال شرق ایران است در طی ۲ سال از اسفند سال ۱۳۹۸ تا اسفند سال ۱۴۰۰ انجام گرفته است. هفت حوض منطقه ای کوهستانی و دره ای که شامل هفت حوضچه طبیعی می باشد در فاصله حدود هفت کیلومتری در جنوب شرقی شهر مشهد قرار دارد. برای شناسایی پرندگان براساس پرواز، رنگ، اندازه، رفتار و صدا از روش پیمایشی با استفاده از دوربین دوچشمی و دوربین عکاسی و تلسکوپ پرنده نگری استفاده گردید. براساس نتایج به دست آمده ۱۴۷ گونه پرنده از ۱۸ راسته در منطقه مورد مطالعه شناسایی شد (۲۷% از گونه ها و ۶۹% از راسته های شناسایی شده در ایران). بیش ترین تنوع و فراوانی گونه متعلق به راسته گنجشک شکلان (Passeriformes) با ۷۶ گونه (۷/۵۱% از کل گونه های مشاهده شده) و کم ترین تنوع و فراوانی گونه به ترتیب متعلق به راسته کوکوشکلان (Cuculiformes)، پرستوشکلان(Apodiformes) ، شبگرد شکلان (Caprimulgiformes)، دارکوب شکلان (Piciformes) و کوکر شکلان (Ptercolidiformes) با یک تیره ویک گونه شناسایی شده در منطقه می باشد. هم چنین از میان گونه های شناسایی شده ۲۸ گونه حمایت و حفاظت شده، ۵ گونه دارای ارزش حفاظتی در لیست قرمز IUCN و ۲۰ گونه نیز در فهرست ضمیمه یک و دو CITES قرار دارند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد، منطقه نمونه ملی و گردشگری هفت حوض از فون غنی پرندگان برخوردار است که پتانسیل بالایی از جنبه گردشگری به ویژه پرنده نگری خواهد داشت لذا توجه بیش تر به این منطقه ضروری است.

فون پرندگان, گنجشک شکلان, تنوع گونه ای, حفاظت, تنوع زیستی