سید عبادالله جهان بین - هیات علمی دانشگاه یاسوج
سید سجاد غلامی - دانشکده علوم انسانی یاسوج ایران

نهادهای اجتماعی و مشارکتی تحت عناوینی همچون تشکل های مردم نهاد، سهم مهمی در تربیت مدنی و جامعه پذیری افراد در کنش ها و واکنش ها برای تعاملات و ارتباطات و نظم دهی در ساحت زندگی اجتماعی بشر دارند که می توانند تامین کننده و تضمین کننده نظم اجتماعی و به تبع آن نظم حقوقی باشند. مسجد یکی از مدل های با قدمت تاریخی از تشکل های اجتماعی مردم نهاد است که می توان در آن وجوه گوناگون از آموزش و تربیت شهروند را در ساحت های همگرایی، هم افزایی و همبستگی برای تحقق جامعه مطلوب و شایسته مورد مطالعه قرار داد. با رویکرد اسنادی و کتابخانه ای و بررسی مطالعات صورت گرفته، دریافت می شود که تربیت اخلاقی در نهاد مسجد، انسان ملتزم به هنجارهای اجتماعی و حقوقی پرورش می دهد که به پیشبرد مدنیت و جامعه پذیری اجتماعی و حقوقی منجر خواهد شد و اصولا می توان گفت که انسان تربیت یافته ی مسجد و هیات، التزام عملی بیشتری به رعایت قواعد و مقررات اجتماعی و حقوقی دارد و جامعه مبتنی بر آموزش های مسجدمدار، با رویکرد کنترل درونی (در غیاب کنترل بیرونی) انسان های پایبندتری به نظم اجتماعی و نظم حقوقی تربیت خواهد کرد و با هزینه کمتر، برآمد آن جامعه ای بهینه و شایسته تر است.

مسجد, کارکرد, هنجار, نظم اجتماعی, نظم حقوقی