مصطفی پنداشته پور - استادیار گروه علوم سیاسی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

جان لاک فیلسوف سیاسی انگلیسی در کتاب دو رساله درباره حکومت روشنتر از فیلسوفان پیش از خود به ترسیمرابطه مردم با حکومت می پردازد. لاک با ترسیم رابطه ای تعادلی میان اجتماع سیاسی و حکومت بر خلاف اسلافخویش که برای بسط قدرت دولت دست مردم را در ارزیابی حکومت بسته نگاه می داشتند برای ساکنان کشور(قراردادکنندگان) حقوقی در عدم تبعیت از دولت متخطی قائل می گردد که تحت عنوان حق شورش مطرحگردیده است. مفهوم حق شورش در اندیشه لاک در قالب مساله قرارداد اجتماعی راه را برای پایه گذاری تفسیرلیبرالیستی از رابطه فرد و دولت باز می نماید که پس از لاک از جریان های غالب در اندیشه سیاسی غرب محسوبمی گردد. در این نوشته برای روشن شدن دایره و حوزه بحث ناچار از ارائه سیری از اندیشه های بهم پیوسته ومتکامل در فلسفه غرب از عصر افلاطون تا لاک می باشیم زیرا به اعتقاد نگارنده بدون رجوع به اندیشه هایفلیسوفان گذشته تصویر درستی از مفهوم حق شورش در اندیشه لاک به دست نخواهیم آورد.بدین منظور برایرسیدن به شناخت از موضوع آن را در سه پارادایم که شامل عصر کلاسیک یونان، عصر قرون وسطا و عصر جدیدمی باشد دنبال خواهیم نمود و از خلال بررسی اندیشه مهم ترین فیلسوفان هر عصر در باب مفهوم حق شورشدرپی ترسیم چگونگی رابطه اجتماع سیاسی و دولت در هر عصر می باشیم. برای دستیابی به این شناخت روش وملاکی نیاز خواهد بود که در این نوشته بر اساس پنج معیار حداقلی اما مورد توافق لیبرالیسم کلاسیک به ارزیابیاندیشه ها خواهم پرداخت تا از خلال این تطابق و بررسی به فهم روشنی از اندیشه سیاسی لاک رسیده و ازینطریق ادعای این نوشته که پایه گذاری لیبرالیسم سیاسی جان لاک توسط مفهوم حق شورش می باشد را اثبات وارزیابی نماییم.

حق شورش، لیبرالیسم سیاسی، اجتماع سیاسی، حکومت، توماس هابز، جان لاک