هنگامه شاهقلی دستگردی - کارشناس ارشد صنایع دستی، دانشگاه مازندران، دانشکده هنر و معماری، مربی دانشکده هنر، دانشگاه شهرکرد
محمد اعظم زاده - استادیار گروه صنایع دستی و پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران

مهم ترین خصوصیات نقاشی در دوران قاجار به کارگیری عنصر تزئین است . با وجود فرهنگ وارداتی از غرب و شرق و با وجود اوضاع خاص حکومتی قاجار، در بسیاری از جهات بخصوص در نساجی و پارچه بافی و نقوش بکار رفته در آن، می توان رد پای هنر غنی صفوی را دید. در این دوران هم پای سایر هنرها، کتاب آرایی و نگارگری نیز توسط هنرمندان صورت می گرفت که از خصوصیات و ویژگی های مخصوص به آن زمان برخوردار بودند. »هزار و یک شب « یکی از نسخ ارزشمندی است که علاوه بر جنبه هنری و زیباشناسی ، منبعی ارزشمند برای شناخت فرهنگ ، هنر، معماری و ... است . هدف این پژوهش پاسخ به این سوال است که ؛ »چگونه می توان با توجه به نوع پارچه و نقوش بکار رفته در آن، به منصب و موقعیت اجتماعی و سیاسی افراد موجود در نگارههای کتاب هزار و یک شب پی برد؟« پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته و با توجه به بررسی های صورت گرفته مشاهده شد که در نگارهها برای لباس افراد خاص (پادشاه، وزیر، همسر پادشاه و ...) از پارچه های دست بافت و گرانقیمت و دارای نقش خاصتری نسبت به بقیه افراد استفاده شده است و در نگارههای منتخب نقش اکثر این پارچه شامل بته جقه است که شباهت بسیاری به پارچه ی ترمه یزد (کشمیری ) دارد و همچنین بدون توجه به عنوان نگارهها(که اشاره به اسامی افراد دارد) می توان منسب و موقعیت سیاسی و اجتماعی اشخاص را تشخیص داد.

هزار و یک شب ، ترمه یزد، بته جقه ، قاجار، لباس دربار