عماد یحیایی - کارشناسی ارشد زمین شناسی، دانشکده زمین شناسی، دانشکدگان علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران
رامین عباسی - کارشناسی ارشد زمین شناسی، دانشکده زمین شناسی، دانشکدگان علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران
حمزه مهرابی - استادیار دانشکده زمین شناسی، دانشکدگان علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران
امین نویدطلب - دانشیار دانشکده علوم زمین، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران

سازند سروک به سن سنومانین – تورونین، مهم ترین سنگ مخزن نفت در بیشتر میدان های دشت آبادان است. تحولات تکتونیکی و شرایط آب و هوایی قدیمه، تاثیرات چشمگیری بر خصوصیات رخساره ای و فرآیندهای دیاژنزی این سازند داشته و در نهایت، کیفیت مخزنی آن را کنترل کرده اند. مطالعه حاضر با تلفیق داده های مغزه، مقاطع نازک و تحلیل تصاویر میکروسکوپ الکترونی، به دنبال بررسی شاخص های رخساره ای و دیاژنزی نشانگر اقلیم دیرینه در سازند سروک است. برای این منظور، مطالعات جامع رخساره ای، تحلیل های دیاژنزی و چینه نگاری سکانسی انجام شد. تعداد پنج ریزرخساره رسوبی متعلق به زیرمحیط های رسوبی لاگون، شول، ریف ها و واریزه های ریفی و دریای باز در این سازند شناسایی شد که معرف یک مدل رسوبی نوع رمپ هم شیب اند. انواع فرآیندهای دیاژنزی بررسی شدند و یک توالی پاراژنزی، شامل گذر از محیط های دریایی، دو مرحله دیاژنز جوی و محیط های تدفینی کم عمق تا عمیق بازسازی شد. دو سطح رخنمون دیرینه در مرز سنومانین-تورونین و تورونین میانی با وجود عوارضی نظیر انحلال گسترده جوی، برشی شدن ریزشی، آغشتگی به اکسیدهای آهن و سیلیسی شدن تفکیک شدند. مطالعات میکروسکوپ الکترونی نشان داد که کانی های رسی بیشتر در محل رخداد ناپیوستگی، عموما از نوع کائولینیت و مونت موریونیت اند. ترکیب اجزای سازنده رخساره های سازند سروک (مجموعه های اسکلتی مرجانی - جلبکی)، فراوانی و گستردگی عوارض دیاژنز جوی (به ویژه انحلال) و نوع خاک های قدیمه تشکیل شده در محل رخنمون ها، همگی نشانگر غلبه شرایط اقلیمی گرم و مرطوب در زمان نهشت و دیاژنز اولیه سازند سروک در ناحیه دشت آبادان اند. تحلیل های اقلیمی به دست آمده از سازند سروک در مطالعه حاضر، انطباق بالایی با جایگاه جغرافیایی قدیمه صفحه عربی در بازه زمانی سنومانین – تورونین دارد که در عرض های پایین (۰ تا ۵ درجه شمالی) در مجاورت خط استوا بوده است.

سازند سروک, اقلیم دیرینه, دیاژنز جوی, دشت آبادان