بتول نعمتی کچایی - دکترای فلسفه هنر،دانشگاه علوم و تحقیقات تهران

در فرهنگ اسلامی دانشی جداگانه به نام زیبایی شناسی هیچ گاه پدیدار نشده است و این امر دلایلی دارد .آنچه که در این باره می توان یافت این است که تعاریف زیبایی از منظر حکمای اسلامی و در متون فقهی بحث زیبایی و هنر به صورت مستقل طرح نمی شود. تنها می توان گفت که در احکام فقهی به صورت ضمنی مباحثی در باره موسیقی، غنا، نقاشی و مجسمه سازی و معماری طرح شده است.اما اینها بحث های زیبایی شناسی و فلسفه هنر نیست. در متون کلامی اساسا چنین مواردی طرح نمی شود . اگر ارزش های زیبایی شناسانه دچار بحران شود، کم کم همه ابعاد جامعه به سوی بحران حرکت می کند. درصورتی که مبانی زیبایی شناسی و حکمت هنر منبعث از آن در جامعه ای با فطرت الهی و روح تعالی جوی انسان ها ناسازگار و متفاوت باشد، آن جامعه دچار بحران هویت و ازخودبیگانگی خواهد شد. پرداختن به زیبا شناسی معماری و اصول آنچه از نقطه نظر حکمت اسلامی و چه دیدگاه مدرن و نظریه پردازان و متفکران آن بر اهمیت جلوه می کند، چرا که برای خلق آثار اصولی بدین معنی که هم راحتی زندگی در بنای معماری و هم جلوه ظاهری را در نظر گرفته باشند، لازم است آگاهی ای نسبت به پیشینه و علل وجودی این مهم داشته باشیم. معمار و هنرمند اسلامی در تفکر وابسته به زیبایی شناختی دینی، زمینه های کمال و شناخت خود را از مفاهیم هستی در خلاقیتی مبتنی بر شهود متاثر از خلق الهی نمایان ساخته و این فرآیند را در پیوستگی فرم و محتوا در قالبهای متنوع هنر و معماری در راستای نمایش اصل وحدت الهی که معنای مسلم کلمه توحید است، در اصولی همچون مرکزیت، نور، تعامل با طبیعت، هندسه، تعادل، محرمیت و طرحی رازآلود نمایان میسازد. در این تحقیق تلاش شده است با بررسی مفهوم زیبایی شناسی و مقایسه با فرهنگ الهی ، که مبرا از نقص و تحریف، مبتنی بر کلام الهی و سنت باقی مانده است و ازطریق موضوعات بنیادین، که سرچشمه زیبایی شناسی ها هستند، مفهوم زیبایی شناسی وجودی، فطری و نوعی انسان ها با مفهوم زیبایی شناسی ماهیتی، نسبی و سلیقه ای بشر در معماری با هم مقایسه شود و زیبایی شناسی معماری با توجه به مولفه های دینی تبیین گردد.

زیبایی شناسی،حکمت هنر اسلامی ، معماری قدسی