شر و بازنمایی آن در هستی شناسی ناصرخسرو

دسته­بندی امور به خیر و شر، به قدمت آفرینش انسان است و این نحوه مواجهه انسان­هاست که خیر و یا شر بودن پدیده­ها را تعیین می­کند. شر، طیف وسیعی از مفاهیم را دربر می­گیرد و یکی از مهم­ترین و بحث­برانگیزترین مفاهیم آن شر سیاسی است که از مهم­ترین شاخص­های آن، دوگانه دوست-دشمن و دغدغه کسب قدرت است. مذهب، با هدف ماندگاری و برای دفاع از مشروعیت خود، کارکرد دفاعی کلام را هم­سو با مقاصد سیاسی به کار می­گیرد؛ درنتیجه، مذاهب و مرام­ها در تقابل با یکدیگر تعریف می­شوند، شر نامیده می­شوند و اقدام به نابودی دیگری می­کنند. اسماعیلیه از مسیر کلام اسماعیلی و در تقابل و دشمنی با حکومت عباسی، عباسیان و پیروان آن­ها را به انواع شرور منسوب و به عنوان حکومت ظلم و جور و مصادیق بارز شر معرفی می­نمایند. ناصرخسرو به عنوان یک متفکر رده بالای اسماعیلی، با بهره­گیری از ساختار تفکر اسماعیلیه، ضمن بیان چیستی شر و دسته­بندی و بیان انواع آن، دوری از شر و نابودی دشمن را (که عامل اصلی شقاوت انسان است) لازم می­داند. در این مقاله بر آنیم که با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر نظریه «تخاصم» کارل اشمیت، بحث شر و دشمنی را در نظام فکری ناصرخسرو تحلیل کنیم.

Keywords:

شر , کلام سیاسی , تخاصم , اسماعیلیه , ناصرخسرو