اثرات محلول پاشی محرک های رشدی بر ویژگی های فیزیولوژیکی و فیتوشیمیایی گیاه دارویی زوفا (Hyssopus officinalis L. Subsp. angustifolius Bieb.) در شرایط آبیاری مختلف

زوفا با نام علمیHyssopus officinalis L.  از گیاهان دارویی با ارزش و بومی ایران و از خانواده نعناعیان است. عدم رعایت اصول بهره برداری، از مخاطرات نابودی این گیاه ارزشمند محسوب می گردد. این مطالعه از بهار (اردیبهشت ماه) سال ۱۴۰۱ تا پاییز (مهرماه) سال ۱۴۰۲ در مزرعه تحقیقاتی شهرکرد انجام شد. براساس طبقه بندی اقلیمی کوپن، این منطقه دارای اقلیم سرد و نیمه خشک است. تحقیق حاضر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به صورت کرت های یک بار خرد شده در جهت ارزیابی محرک های رشدی آلی بر برخی صفات فیزیولوژیکی، فیتوشیمیایی، اسانس و ترکیبات اسانس گیاه دارویی زوفا انجام گردید. در هر سال، تیمارها در سه مرحله قبل از گل دهی، شروع گل دهی و ۵۰ درصد گل دهی اعمال و در زمان گل دهی کامل اقدام به برداشت شد. تیمارهای دوره آبیاری (چهار، شش و هشت روز یک بار) در کرت های اصلی و محلول پاشی برگی (کیتوزان، اسید سالیسیلیک و فنیل آلانین) در کرت های فرعی قرار گرفتند. اسانس گیری به روش تقطیر با آب، در دستگاه کلونجر و شناسایی ترکیبات با دستگاه GC/MS  و GC-FID انجام شد. با توجه به نتایج به دست آمده، محرک های آلی به طور معنی داری (۰/۰۱کیتوزان (۰/۵ گرم در لیتر) و فنیل آلانین (۱۰۰۰ میلی گرم در لیتر) تحت دور آبیاری چهار و شش روز به دست آمد. در بین محرک های مورد استفاده، اثر کیتوزان بر افزایش میزان کلروفیل کل بیشتر از سایر محرک ها بود. در بیشتر صفات مورد ارزیابی، گیاهان تحت تیمار کیتوزان ۰/۵ گرم در لیتر و فنیل آلانین ۱۰۰۰ میلی گرم در لیتر در یک گروه آماری قرار گرفتند. کاربرد اسید سالیسیلیک و فنیل آلانین در مقادیر بالا بر بسیاری از صفات مورد مطالعه تاثیر معنی داری نداشت و با گیاهان شاهد در یک گروه آماری قرار گرفتند. براساس نتایج دو ساله محرک های مورد بررسی اثر معنی­ داری بر کمیت و کیفیت اسانس داشتند. بیشترین مقدار اسانس (۰/۸۹- ۰/۹۱ درصد) از گیاهان تیمار شده با کیتوزان (۰/۵ گرم در لیتر) در دور آبی چهار و شش به دست آمد که در قیاس با شاهد افزایشی بیش از ۶۳ درصد داشت. تجزیه ترکیبات اسانس زوفا به دست آمده از GC/MS مشخص نمود که ترکیبات غالب اسانس در تمامی تیمارها در دو سال انجام تحقیق شامل بتا- پینن، پینوکامفون، سیس- پینوکامفون، میرتنول، سابینن، ۳- کارن، کامفور (مونوترپن های حلقوی) بودند. بیشترین مقادیر ترکیبات مهم و تعیین کننده کیفیت اسانس شامل بتا- پینن (۱۷/۹۳- ۱۸/۵۳ درصد)، پینوکامفون (۲۴/۹۷- ۲۵/۱۲ درصد)، سیس- پینوکامفون (۴۲/۸۷- ۴۵/۱۲ درصد)، غالبا در تیمارهای کیتوزان در دوره های آبیاری چهار و شش روز یک بار به دست آمد. ماده موثره سیس- پینوکامفون از مونوترپن های حلقوی ترکیب غالب در اسانس تمامی گیاهان بود. براساس نتایج به­دست آمده، استفاده از کیتوزان با غلظت ۰/۵ گرم در لیتر می­تواند نقش موثری در بهبود صفات فیزیولوژیکی، فیتوشیمیایی و اسانس زوفا تحت شرایط اقلیمی سرد و نیمه خشک داشته باشد. ≤

Keywords:

آبیاری , سیس- پینوکامفون , فنیل آلانین , کیتوزان , محلول پاشی