احسان قبول - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
عبدالله رادمرد - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
تکتم عابدی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

تصویرشناسی دانشی است که بر مبنای تصاویر یک قوم در ادبیات ملت دیگر به شناسایی «خود» و «دیگری» می پردازد. شناسایی «خود» از رهگذر نوع نگاه سفرنامه نویس به اقوام دیگر قابل بررسی است و شناسایی «دیگری» به واسطه تصاویر مستقیم و غیرمستقیمی است که وی از اقوام دیگر ارائه می دهد. در این پژوهش، تصاویر اقوام ترک، روس، ایران و صقالبه از سفرنامه ابن-فضلان در جایگاه یکی از سفرنامه های مهم دوره ادبیات عباسی از سه منظر اقتصادی، سیاسی و جغرافیایی طبقه بندی، تحلیل و ارزش گذاری شده است و تا حد امکان دلایل نگرش ارزش گذارانه ابن فضلان و نوع تصویر مستقیم، غیرمستقیم یا ترکیبی آن، شناسایی و تحلیل گردیده است. شرایط مناسب اقتصادی در ایران و بلغار و همچنین همسویی شرایط سیاسی این دو قوم باعث غلبه تصاویر مثبت ایشان نسبت به ترکان و روس ها شده است. در خصوص تصاویر جغرافیایی، آب و هوای سرد مناطقی از ایران و ترکان تصاویری منفی را در آن سفرنامه پدید آورده است.

تصویر شناسی، سفرنامه ابن فضلان، اقوام، سیاسی، اقتصادی، جغرافیایی