مهدی جلیلیان - دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته مهندسی فناوری ماهواره، دانشگاه علم و صنعت ایران
مهدی نصیری سروی - استادیار گروه فناوری ماهواره، دانشگاه علم و صنعت ایران

حقوق فضایی، زیرمجموعه ای از حقوق بین الملل، بر فعالیت های مربوط به فضای ماورای جو حاکم است که شامل طیف وسیعی از رشته های حقوقی، از جمله معاهدات بین المللی، مقررات ملی، و اصولی است که توسط سازمان های بین المللی مختلف برای تضمین استفاده صلحآمیز و پایدار از فضا ایجاد شده است. سنگ بنای حقوق فضایی، معاهده فضای خارج از جو در سال ۱۹۶۷ است که اصول اساسی مانند ممنوعیت قرار دادن سلاح های هسته ای در فضا، استفاده از ماه و سایر اجرام آسمانی فقط برای مقاصد صلح آمیز و این اصل که فضا باید آزاد باشد را مشخص میکند. این معاهده به همراه معاهده نجات، کنوانسیون مسئولیت، کنوانسیون ثبت و قرارداد ماه، چارچوب حقوق بین المللی فضایی را تشکیل می دهد. قانون فضا به موضوعات متعددی از جمله تعیین مرز حاکمیت ملی، مسئولیت در قبال خسارات ناشی از اجرام فضایی، ایمنی و نجات فضانوردان، ثبت اجرام فضایی و جلوگیری از آلودگی مضر فضا و اجرام آسمانی میپردازد. همچنین به بهره برداری تجاری از منابع فضایی میپردازد که با ظهور شرکتهای فضایی خصوصی به طور فزایندهای اهمیت یافته است. در سال های اخیر، ظهور شرکت های فضایی خصوصی مانند SpaceX و Blue Origin چالش ها و فرصت های جدیدی را برای قانون فضایی به ارمغان آورده است. علاوه بر این، چشمانداز استخراج منابع روی ماه و سیارکها سوالات حقوقی را در مورد مالکیت و حفاظت از محیط زیست ایجاد می کند. با توجه به ماهیت جهانی فعالیتهای فضایی، همکاری بینالمللی در قوانین فضایی حیاتی است. دفتر امور فضایی سازمان ملل متحد (UNOOSA) نقشی کلیدی در ترویج گفتگو و همکاری بین المللی ایفا می کند و تضمین می کند که فضا همچنان حوزه اکتشاف و استفاده صلح آمیز به نفع همه نوع بشر است. با گسترش حضور بشر در فضا، پیچیدگی و اهمیت قانون فضا نیز افزایش مییابد. از این رو ما در این مقاله سعی داشتیم که به بررسی جنبه های مختلف این موضوع بپردازیم.

حقوق فضا، محیط فضا، قوانین بین المللی، اجرام فضایی، زباله فضایی