اولدوز زارعی - معماری،کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر

گنبد به عنوان یکی از مهمترین المان های معماری نقش بسزایی در شکل گیری مونومان های معماری و سیلوئیت شهری دارد. هدف اصلی این مقاله بررسی تاثیر شکل گنبد در مقدس سازی فضای زیرین آن می باشد. این عنصرمعماری شاخص ترین بخش در اکثر بناهای مذهبی، از مهرابه و چهارطاق تا مسجد و آرامگاه می باشد. در این مقاله با مطالعه موردی انواع این بناها، به این نتیجه می رسیم که در تمامی آنها عنصر مقدس، درفضای زیر گنبد قرار گرفتهاست، این عنصر در مهرابه، آب است، در چهارطاق، آتشکه زرتشتیان به عنوان نمادی از خدا می پرستیدند، در مقابر و آرامگاهها مقبره شخص و در مساجد، محراب به عنوان نمادی از دروازهی بهشت. با مرکزیتی که این المان به فضای زیرین خود می دهد، عنصر زیرین تقدس متافیزیکی می یابد، و انسان با قرار گرفتن در این فضا احساستعالی و برتریمی کند. علاوه بر جنبه استعاره ای، شکل گنبد تاثیرات روانشناختی بر افراد حاضر در فضای زیر آن گذاشته و روحانیت ویژه ای در آنها ایجاد می کند. در این مقاله ابتدا با مرور ادبیات روانشناسی و معماری وتطبیق آن دو، بهبررسی و تبیین ریشه های تاریخی این فرضیه پرداخته شد .سپسدر طی مصاحبه با صاحبنظران وهمچنین با استفاده ازمطالعات میدانی از قبیل پرسشنامه و تحقیقات آماری در فضای زیر گنبدها سعی بر بسط موضوع و اثبات این فرضیه ها شد. این مقاله درک بهتری از جنبهی روانشناختی گنبد به لحاظ تاثیر آن در فضای زیر آن به دست می دهد و میتواند موجب خلق ایده های جدید در بناهای که نیازمند تعریف فضایی مقدس، آرام و متمرکزهستند شود. و همچنین کمکمی کند تا هر چه بهتر و کاراتر از این شکل در این بناها استفاده شود

گنبد، فضای مقدس، معماری ایرانی