مهناز اژدری - دانشجوی دکترا تخصصی معماری، گروه معماری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.
محمد علی رحیمی - استادیار و دکتری معماری، عضو هیات علمی، گروه معماری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران
حامد ایمان طلب - استادیار، گروه معماری، عضو هیات علمی، واحد قشم، دانشگاه آزاد سلامی، قشم، ایران

امروزه مساجد اکثرا به صورت تقلید از بناهای مسجد در دوره های گذشته و یا به صورت نوگرا که شامل تغییرات شکلی مساجد در دوران معاصر است، متبلور می گردد. استان هرمزگان دارای مساجد متمایزی نسبت به سایر نقاط ایران است، بنابراین مطالعه در این زمینه با توجه به مساجد بسیار باارزش این منطقه برای شناخت ویژگی های ساختاری و کالبدی این مساجد امری ضروری است. هدف، گونه شناسی الگوهای شکلی و فضایی و عناصر کالبدی مساجد به جا مانده از دوران تاریخی در هرمزگان می باشد. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سوال است:انواع گونه شناسی الگوهای شکلی و فضایی و عناصر کالبدی مساجد تاریخی استان هرمزگان کدام است و بر اساس چه معیارهایی قابل تبیین می باشد؟ ماهیت تحقیق کیفی و از روش توصیفی تحلیلی بهره گرفته شده است.تعیین حجم نمونه ها به صورت هدفمند انجام شده است. نمونه ها با توجه به ۱۳ مورد ثبت شده در اداره میراث فرهنگی شهر بندرعباس تعیین شده است، همچنین به منظور گونه شناسی الگویی از نظریات متخصصان این حوزه مبتنی بر تکنیک دلفی استفاده گردید و الگوهای طراحی مساجد مذکور همچون ویژگی های ظاهری، تزئینات، فرم پلان، فرم حیاط، جهت گیری قبله و محراب، فرم ورودی، جهت ورودی مسجد نسبت به محراب و قبله، تبیین و مستخرج شد. مساجد هرمزگان بر اساس اصول و معماری بومی و منطقه ای، مانند بسیاری از مناطق دیگر ایران شکل گرفته و توسعه یافته اند و این مساجد نمونه ای از گونه های مساجد در معماری ایرانی به شمار می روند، این بناها، تداوم معماری هرمزگان است. نکته ای که باعث تمایز مساجد هرمزگان با سایر مساجد ایران می گردد، شباهت کمتر دیده شده آن و خلاقیت سازندگان آن در تهیه نقشه و ساختار کلی آن است و سازندگان در طراحی مساجد، ازاین گونه طرح و نقشه ها، متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی، بهره برداری نموده اند، این موارد در دوره های تاریخی مختلف نیز چندان دچار تغییر نشده است و با تغییرات اندکی در ظاهر مساجد به همین شکل ادامه پیداکرده است.

معماری، مسجد، الگو، کالبد، فضا، هرمزگان.