فاطمه فوقانی - دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
آزاده شاهچراغی - دانشیار، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
زهرا سادات سعیده زرآبادی - دانشیار، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

یکی از شاخصه های بارز معماری ایرانی، حضور هم زمان سه گونه فضای باز، نیمه باز و بسته بوده است. پس از دهه چهل شمسی به سبب بحران مدنیت، شان خانه به نازل ترین مرتبه کارکردی تنزل پیدا کرد. ازدست رفتن فضاهایی نیمه باز چون ایوان یا بهارخواب ،متاثر از این بحران بود. پس از آن عنصری به نام بالکن جایگزین این فضاها شدکه امروزه این عنصر به سبب : نداشتن محرمیت، جانمایی اشتباه در فضای داخلی بنا، موقعیت نامناسب اقلیمی و مساحت کم و کاربردی نبودن خود تبدیل به معضلی بر نمای ساختمان و سیمای شهر شده است.نما به عنوان پوسته خارجی ساختمان از عناصر مهم و موثر بر زیبایی شناختی سیمای شهری می باشد. یکی از ارکان اصلی نما، بالکن می باشد که امروزه به عامل آشفتگی بصری محلات و شهرها مبدل گشته است. هدف این پژوهش مشاهده نحوه استفاده ساکنین از بالکن و نحوه تاثیر آن بر منظر محله می باشد. این تحقیق از نوع کیفی-تفسیری، راهبرد پژوهش، مطالعه موردی و گردآوری اطلاعات به روش میدانی انجام شده است. در این پژوهش ۲۰ ساختمان مسکونی میان مرتبه ساخته شده در دهه ۹۰، متشکل از ۱۰۰ بالکن در محله دریای منطقه ۲ شهر تهران انتخاب و نحوه استفاده کاربران از آن مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که ۳۶ درصد از بالکن ها بدون تغییر و استفاده توسط ساکنین باقیمانده و تاثیری بر نمای ساختمان و محله نگذاشته،۲۳ درصد ساکنین بالکن را محل نگهداری گل و گیاه قرار داده اند که این امر تا حدی بر منظر محله تاثیر مثبت داشته،۱۸ درصد بالکن ها توسط شیشه بسته شده،۱۲ درصد به قرارگیری تاسیسات،۹ درصد توسط نرده و حفاظ بسته شده،۲ درصد به نگهداری لوازم زائد پرداخته اند.

بالکن، محله، منظر محله، معماری مسکونی، نمای ساختمان