سروناز پارسا - پژوهشگر، کارشناس ارشد مطالعات معماری ایران، گروه تاریخ معماری دانشک
فرهاد فخارتهرانی - دانشیار ، گروه مطالعاتمعماریدانشکده معماری، دانشگاه شهید بهشتی، ته

هدف این تحقیق بررسی نقش هندسه نظری در مراحل مختلف طراحی طاقها و گنبدها در معماری سنتی ایران است. ازلحظهای که طرح طاق در ذهن معمار شکل میگیرد تا هنگامی که فرم سه بعدی طاق در عمل ساخته میشود لازم است مراحلمختلفی از هندسه نظری تا هندسه عملی طی شود. برای دریافتن جایگاه هندسه نظری در طراحی و ساخت طاقها در این پژوهش ابتدا جایگاه علم هندسه و معماری در میان علوم مختلف در زمانهای قدیم بررسی میشود. برای این منظور به متونی از فبیل احصاءالعلوم فارابی، جامع العلوم ستینی فخرالدین رازی و رساله معماریه جعفر افندی رجوع شده است.پس از مشخص شدن رابطه این علوم با هم و جایگاه هر یک نزد معمار و شناسایی معماری در زمره علوم حیل، مراحل مختلفی که از آغاز تا پایان طراحی توسط معمار طی میشود بررسی شده و درباره ارتباط هندسه نظری و عملی با علم حیل و فرآیندطراحی در ذهن معمار بحث میشود. در این حین با اشاره هایی به شعر فارسی این فرآیند از دیدگاه گذشتگان نیز مطرح میشود. در پایان انواع پوششها و هندسه نظری تعدادی از انواع طاقها معرفی میشود. این پژوهش علاوه بر مشخص کردن انواع طاقها و گنبدها و هندسه نظری پنهان در هر یک از آنها، نشان میدهد در طاقها هرچه ضخامت و حجم مصالح به کار رفته کمتر باشد، نقش فرم و نزدیک نمودن آن به هندسه نظری مهمتر می شود و فرم شکل تکامل یافته تری به خود میگیرد و در نهایت به یک پوسته تبدیل میشود (گنبد و طاق به عنوان نوعی سازه پوستهای)

معماری سنتی، گنبد، طاق، هندسه، هندسه و معماری، هندسه نظری