سیدسجاد رحمت آبادی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، مدرس گروه مع
صادق صادقی - کارشناس ارشد شهرسازی دانشگاه علم و صنعت تهران، عضو هیئت علمی دانشگاه
سعاد معرفی - کارشناس ارشد معماری، مدرس و مدیر گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد روانسر

حیاط خانه ایرانی جایگاهی تثبیت شده در میان عناصر و فضاهای معماری دارد، اولویت این عنصر به گونه ای است که در خانه ایرانی سازماندهی فضایی را تحت تأثیر قرار داده و از دیگر سو در تعامل مسالمت آمیز با بستر خود، حداقل نصرت را در محیط اعمال نموده است. این فضای باز، قطعه ای بلااستفاده از بنا نیست که به علت عدم بهره وری به آن تخصیص داده باشند، بلکه فضایی تعریف شده، دارای حدود و نغور مشخص است که غالباً با هندسه منظمی نضج یافته است. یکی از وجوه حیاط مرکزی تبیین موضوعاتی است که به نحوی بارز بیانگر مفهوم مرکز هستند و اصولاً به یک وحدت اشاره می کنند. به عبارت دیگر مرکزیت عامل وحدت و ظهور یک مجموعه واحد از جمع اجزا و عناصر تکثر یافته است. این مرکز گرایی به نوعی بخشی از هویت خا نه های ایرانی اسلامی را تجلی می دهد. این پژوهش با تحقیق تفسیری و تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات به صورت میدانی، کتابخانه ای، بررسی منابع دست اول و نمونه های تاریخی سعی نموده با جستاری در نحوه پیدایش و شکل گیری حیاط، به گونه شناسی حیاط در خانه های ایرانی بپردازد، بعلاوه پارامترهایی که در فرم دهی به حیاطی که امروزه درون بناها مشاهده می کنیم و نیز تأثیر متقابلی که این فضا بر خانه های ایرانی- اسلامی و ساکنان آن گذارده است، مورد تدقیق قرار گرفته اند. یافته های تحقیق در مجموع دو زمینه تأثیر گذار بر شکل گیری حیاط مرکزی را مشخص می کند: بستر محیطی- کالبدی و بستر تاریخی- اجتماعی ماحصل پژوهش تحلیل و مقایسه تقسیم بندیهای این دو زمینه کلی را در بردارد. اولویت بندی آنها بر حسب عامل محیطی یعنی اقلیم و شرایط طبیعی، به دنبال آن مسائل اجتماعی- فرهنگی و در نهایت امنیت قابل بحث می باشد.

حیاط مرکزی، اقلیم، حیاط، فرهنگ، سکونتگاه، حیاط مرکزی