میثم احمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد،گرایش سنجش از دور زمین شناختی، بخش علوم زمین، دانشکده علوم،دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
علی فقیه - استاد، بخش علوم زمین، دانشکده علوم، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
صاحب مشکوریان - کارشناس زمین شناسی شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، اهواز، ایران

تراوش نفت و گاز از مخازن زیر سطحی به سطح زمین، به علت مهر و موم نشدن کامل مخازن یا عواملتکتونیکی رخ می دهد. این پدیده طبیعی بر پایه ی اهداف اکتشافی و زیست محیطی مطالعه می گردد. درطی نشت هیدروکربن به سطح زمین، محیط پیرامون دچار تغییرات Eh و pH شده و باعث ایجاددگرسانی ها و ناهنجاری های مختلفی نظیر: دگرسانی کانی شناختی، ناهنجاری ژئوبوتانیکی، ناهنجاریمغناطیسی، ناهنجاری ژئوشمیایی و ... در سطح و نزدیک سطح زمین می شود. کاهش یا حذف اکسیدها ویون های آهن فریک Fe۳+ ، ته نشینی مجدد کربنات ها، افزایش کانی های رسی و تولید گچ ترش از جملهشناخته شده ترین دگرسانی های کانی شناختی می باشند. تکنیک های متنوعی مثل: آنالیزهایشیمیایی XRD ، XRF ، ICP و ...، طیف سنجی، آنالیز مقطع نازک، روش های ژئوفیزیکی و ... برایشناسایی و ردیابی دگرسانی های ناشی از نشت هیدروکربن وجود دارند. از معایب این تکنیک ها هزینه ی بالا،وقت گیر بودن و محدود بودن در عملیات میدانی می باشد. استفاده از علم مدرن سنجش از دور در کناربرخی از این تکنیک ها، نقش کلیدی در شناسایی و نقشه برداری مناطق دگرسان شده ناشی از نشتهیدروکربن ها دارد. در تحقیق حاضر ابتدا به منظور تشخیص تغییرات و دگرسانی های رخنمون های سنگیدر مناطق نشت، از طیف سنجی آزمایشگاهی NIR و آنالیز پراش پرتو ایکس XRD استفاده شد. کاهشاکسیدها و یون های آهن فریک و کاهش میزان آب (تبدیل ژیپس به انیدریت) در نمونه های دگرسانشده (گچ ترش) از جمله تغییرات شناسایی شده با استفاده از تجزیه و تحلیل منحنی های طیفی و نتایجXRD می باشند. به منظور بارزسازی مناطق کاهش یافته ی اکسیدها و یون های آهن فریک به ترتیب از نسبت های باندی B۸/B۱۱ و B۳/B۴ استفاده شده است. علاوه بر این به منظور نقشه برداری و تهیه ینقشه ی فراوانی از مناطق دگرسان شده، ابتدا با استفاده از روش PPI اعضای انتهایی از تصویر سنتینل- ۲استخراج شده و طیف مناطق دگرسان شده و فاقد دگرسانی به الگوریتم های MTMF و LSU معرفی شدهاند. باتوجه به بررسی های انجام شده، نسبت های باندی اجرا شده نتایج قابل قبولی در نقشه برداری گچترش در میدان هفتکل ارائه نکردند. الگوریتم MTMF تا حد زیادی مناطق دگرسان شده را بارز نموده امانتایج الگوریتم LSU مناسب تر و قابل قبول تر می باشد. علاوه بر این، الگوریتم LSU موقعیت دیگری را بهعنوان منطقه ی دگرسان شده شناسایی کرده است که پس از بازدیدهای میدانی مورد تایید قرار گرفت.

نشت هیدروکربن، گچ ترش، سنتینل- ۲ ، MTMF ، LSU