زهرا حصارکی - طلبه سطح چهار کلام اسلامی جامعه الزهرا (س) قم
محمدحسین ضیائی نیا - دانشجوی دکتری مدرسی قرآن و متون اسلامی، دانشگاه معارف قم

سماع موتی از جمله مسائل مهمی است که مورد توجه بسیاری از متکلمین شیعه و سنی قرار گرفته و تبیین های متفاوتی در مقام دفاع و یا مخالفت با آن ارائه شده است. یکی از ادله مخالفین، تمسک به آیات ۸۰ و ۸۱ سوره نمل است که ظاهر آن دلالت بر عدم سماع اموات دارد. اموات در این آیات به اذعان مفسرین شیعه و سنی مجاز از کافر است. با عنایت به واقع نمایی آیات قرآن کریم، بین مجازهای به کاررفته در آیات و معانی حقیقی آن ارتباط واقعی و حقیقی برقرار می باشد. در نتیجه اطلاق میت به کافر، مبین وجود حقیقتی مشترک میان این دو است که منجر به صدق کاربرد لفظ موت در معنای دیگر (کافر) می گردد. این مقاله در صدد است با تحلیل رابطه معنای حقیقی و مجازی موت، و با استفاده از نظریه وضع الفاظ بر ارواح معانی علامه طباطبایی، تبیینی جدید نسبت به عدم سماع به کار رفته در آیات ارائه دهد. با توجه به تحلیل این رابطه، روشن می شود که موت به معنای فقدان آثار و خواص در شیء است که نسبت به هر موضوعی به لحاظ آن موضوع سنجیده می شود و در مورد آیات مورد بحث انسانی که متاثر از حق و هدایت پذیر نیست (کافر)، خودش حقیقتا میت است.

سمع، موت، کافر، حقیقت، مجاز، وضع الفاظ بر ارواح معانی