معصومه سادات سالک - دکترای فلسفه اسلامی از دانشگاه باقرالعلوم (علیه السلام)

بر اساس مبانی حکمت متعالیه، تناسخ ملکی به معنای بازگشت نفوس به دیگر بدن ها بوده و محال است. ملاصدرا در تعریف تناسخ ملکی، دایره استحاله آن را تا هرگونه بازگشت نفوس به ابدان گسترش میدهد، تا جاییکه اطلاق این تعریف ظاهرا موارد مسلمی چون معاد جسمانی، رجعت و احیاء مردگان در عالم دنیا را نیز در برمی گیرد. این در حالی است که استحاله تناسخ ملکی با بسیاری از مبانی و اصول حکمت متعالیه پشتیبانی می شود و هرگونه تزلزل در استحاله مذکور میتواند به این مبانی تسری نماید. از طرفی مواردی مثل رجعت و احیاء مردگان و معاد جسمانی از مسلمات عقاید تشیع محسوب میشود و همین نکته، شخصیتی مانند علامه طباطبایی ره را بر آن داشته است تا ضمن تحفظ بر اصول و مبانی حکمت متعالیه به عنوان پیرو این مکتب فلسفی و بر مشی آن، تبیینی منطبق بر دیدگاه صدرایی از امور یاد شده ارائه دهد. اینکه علامه تا چه حد توانسته است در تبیین فلسفی معاد جسمانی، رجعت و احیای موتی به اصول حکمت متعالیه وفادار بماند موضوعی است که تلاش میشود در این تحقیق به آن پرداخته شود. البته علامه در این سه مسئله مسیر یکسانی را نمیپیماید؛ وی در احیاء موتی با اعطای نقش فاعلی به نفس از اطلاق تناسخ بر آن گذر کرده و در رجعت، امکان تعاریف متعددی از این واقعه را طرح و بررسی میکند. اما در معاد جسمانی به نظر میرسد از دیدگاه صدرایی فاصله می گیرد.

علامه طباطباییره ، ملاصدرا، تناسخ ملکی، معادجسمانی، رجعت، احیا موتی