مریم انصاری - دانشجوی دکترای آب و هواشناسی شهری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
محمود احمدی - دانشیار گروه آب و هواشناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. (مسوول مکاتبات)
غلامرضا گودرزی - دانشیار گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی اهواز، اهواز، ایران مرکز تحقیقات آلودگی هوا، دانشگاه علوم پزشکی اهواز، اهواز، ایران.

زمینه و هدف: کلان شهر تهران یکی از آلوده ترین شهرهای جهان محسوب می شود. هدف اصلی این پژوهش بررسی رفتار زمانی و مکانی ذرات معلق (PM۲.۵ وPM۱۰ ) شهر تهران در سالهای ۹۹-۹۲ می باشد. روش بررسی: به منظور بررسی تغییرات آلاینده های هوا در مقیاس های زمانی و مکانی داده های ایستگاه های آلودگی سنجی شرکت کنترل کیفیت هوا طی دوره آماری (۹۹-۹۲) مورد استفاده قرارگرفت. داده ها با استفاده از نرم افزارهای MATLAB و Excel و SPSS، تحلیل و نتایج حاصل از تحلیل های آماری توزیع آلاینده ها در مقیاس های زمانی و مکانی با نرم افزار Arc Gis با تابع تحلیلی درونیابی فاصله معکوس (IDW) به صورت نقشه ها، جداول و نمودار ها ترسیم شده است. این تحقیق در فصل بهار سال ۱۴۰۰ انجام شده است. یافته ها: نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که ذرات معلق (PM۱۰ و PM۲.۵) در ساعت ۵ و ۶ عصر به حداقل غلظت (۶۵ و µg/m۳ ۲۳) و در ساعت ۱۲ شب تا ۱ بامداد به حداکثر غلظت (۸۱ و µg/m۳ ۳۰) رسیده است. بالاترین غلظت روزانه این آلاینده-ها مربوط به روز چهارشنبه (۸۱ و µg/m۳ ۳۰ ) و حداقل غلظت (۷۳ و µg/m۳ ۲۳) را روز جمعه به خود اختصاص داده است. بالاترین غلظت فصلی ذرات معلق (PM۱۰) و (PM۲.۵) را به ترتیب فصل تابستان (µg/m۳ ۹۰) و زمستان (µg/m۳ ۳۵) و کمترین غلظت فصلی هر دو آلاینده مربوط به فصل بهار(۶۵ و µg/m۳ ۲۴) می باشد. نتایج حاصل از درونیابی فاصله معکوس (IDW) نشان داد که مناطق غربی، جنوبی و در فصل تابستان مناطق مرکزی بیشتر از سایر مناطق درگیر ذرات معلق (PM۱۰) می باشند اما در همه فصول علاوه بر مناطق غربی و جنوبی، مناطق مرکزی دارای غلظت بالایی از ذرات معلق (PM۲.۵) می باشند. بحث و نتیجه گیری: در بعضی از روزها و ماه های سال و مناطق خاصی از شهر تهران غلظت ذرات معلق بیشتر از حد مجاز می شود، بنابراین باید برنامه ریزی جهت مدیریت کنترل ذرات معلق و کاهش آلودگی هوا مورد استفاده برنامه ریزان و تصمیم گیرندگان شهری قرار گیرد.

تغییرات زمانی- مکانی، PM۱۰، PM۲.۵، GIS، تهران.