فاطمه شیخ - Field and Horticultural Crops Science Research Department, Golestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Gorgan, Iran
حسین آسترکی - Seed and Plant Improvement Research Department, Lorestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Brojerd, Iran
خالد میری - Seed and Plant Improvement Research Department, Baluchestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Iranshahr, Iran
رضا سخاوت - Seed and Plant Improvement Research Department, Safiabad Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Dezful, Iran

این پژوهش به منظور ارزیابی پایداری عملکرد دانه و برهمکنش ژنوتیپ و محیط بر عملکرد دانه لاین های امیدبخش باقلا، ۱۱ لاین امید بخش همراه با چهار رقم فیض، شادان، مهتا و برکت (شاهد)، در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در چهار ایستگاه تحقیقاتی (گرگان، دزفول، بروجرد و ایرانشهر) به مدت دو سال زراعی (۱۳۹۹-۱۳۹۷) انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که اثر محیط، ژنوتیپ و برهمکنش ژنوتیپ و محیط به ترتیب با سهم ۶۰/۰۷، ۱۹/۸و ۲۰/۰۷ درصد از تنوع کل عملکرد دانه، معنی دار بودند. بر اساس نتایج تجزیه GGE بای پلات دو مولفه اصلی اول (ژنوتیپ) و دوم (برهمکنش ژنوتیپ و محیط) در مجموع ۵/۷۶ درصد از تغییرات کل را توجیه کردند. بر اساس نمودار چند ضلعی، دو محیط کلان و ژنوتیپ های سازگار برای هر محیط شناسایی شدند. براساس نزدیکی به مبدا بای پلات، ژنوتیپ های G۱، G۳، G۴ و G۱۴ دارای پایداری عمومی بالا شناخته شدند. بر اساس نتایج تجزیه و تحلیل GEI و GGE بای پلات، محیط گرگان در هر دو سال آزمایش از قدرت تفکیک بالایی برخوردار بود و به عنوان مکان مناسب برای گزینش ژنوتیپ های برتر باقلا شناخته شد. بر اساس نتایج تجزیه بای پلات ژنوتیپ G۶  (Barkat×New mammoth) در همه محیط ها از لحاظ عملکرد و پایداری نسبت به سایر ژنوتیپ ها برتر بود. ژنوتیپ های G۱۰ (HBP/SOE/۹۹)، G۹ (ILB۱۲۶۶)، G۲ (Barkat×ILB ۵۲۸۴) و G۴ (Barkat×Giza Blanka)، علاوه بر پایداری عملکرد، دارای عملکرد دانه بالاتر از ارقام شاهد بودند و بنابراین برای استفاده در برنامه های به نژادی و در ادامه برای توسعه کشت باقلا در مناطق هدف مناسب شناخته شدند.

Faba bean, Ideal genotype, Mega environment, Yield stability, باقلا, پایداری عملکرد, ژنوتیپ مطلوب و محیط کلان